قیمت نفت صعودی شد
قیمت نفت که با ۵۹ دلار در چاله سقوط افتاده بود در پی تصمیم سازمان مبنی بر کاهش تولید روزانه ۱,۲ میلیون بشکه‌ای، افزایش پیدا کرد و به۶۳ دلار و ۵۳ سنت رسید.
به گزارش صدای ایران از سازندگی، اما این رشد قیمت فقط چند روز دوام آورد تا آنجا که قیمت نفت دوباره سقوط کرد و روز گذشته به۵۳ دلار و ۲۱ سنت رسید. هرچند قرار است تصمیم اوپک از ابتدای ژانویه ۲۰۱۹ اجرایی شود اما پیش از این، تاثیر روانی تصمیمات این سازمان بر بازار جهانی به مراتب بیشتر بود. مثلا سال گذشته که اوپکی‌ها تصمیم گرفتند میزان تولید خود را در حالت فریز نگه دارند، قیمت‌ها رشد کرد اما حالا شرایط فرق کرده و قدرت بازیگران نفتی دنیا، متفاوت از قبل شده است به نحوی که برخی تحلیلگران از جمله خبرگزاری CNN نوشته‌اند: «فشار در کاهش قیمت نفت، نشان‌دهنده نگرانی درباره افزایش تولید آمریکا و رشد اقتصادی ضعیف‌تر جهانی است.
به این ترتیب، دیگر کاهش تولید اوپک و دیگر شرکای آنها هم قادر نیست این روند را تغییر دهد.» اشاره CNN به تولید حدود ۱۱,۷ میلیون بشکه‌ای نفت در آمریکاست که این کشور را پس از ۱۰ سال به جایگاه برترین تولیدکننده نفت جهان رسانده و عربستان را کنار زده است. این خبرگزاری پیشبینی کرده وضعیت کاهش قیمت نفت در سال ۲۰۱۹ هم ادامه داشته باشد.
اما در نقطه مقابل موسسه «آرگوس» نوشته است: «عرضه بیش از حد نفت و فشارش روی قیمت‌ها در سه ماهه اول سال ۲۰۱۹ ادامه پیدا خواهد کرد اما در نهایت کاهش تولید، باعث افزایش قیمت نفت خواهد شد به نحوی که احتمال دارد قیمت نفت خام برنت در سه ماه اول سال ۲۰۱۹ حدود ۶۵ دلار در هر بشکه شود و در سه ماهه دوم هم به۶۸ دلار برسد.» خبرگزاری CNBC هم طبق اطلاعات موسسه آرگوس نوشته است: «بازار به دلیل مازاد عرضه و نگرانی از رشد اقتصادی، نگران است و سرمایه‌گذاری و فعالیتی انجام نمی‌دهد، با این حال به نظر می‌رسد قیمت‌ها در سال آینده با کاهش عرضه توسط اوپک، افزایش پیدا کند به نحوی که عرضه و تقاضا در بازار نفت در سه ماهه دوم سال ۲۰۱۹ به تعادل برسد.» اوپک و دیگر متحدان غیراوپکی آنها از جمله روسیه اول دسامبر توافق کردند میزان تولید را ۱,۲ میلیون بشکه در روز کاهش دهند. این رقم برابر با یک درصد از تقاضای جهانی است. ۱۵ عضو اوپک گفته‌اند میزان تولید را ۸۰۰ هزار بشکه در روز کاهش خواهند داد. هم‌چنین روسیه و دیگر متحدان غیراوپکی هم قرار است ۴۰۰ هزار بشکه در روز از تولید نفت خود بکاهند.
پیشبینی تولیدکننده‌ها
پیشبینی موسسات و خبرگزاری‌های مختلف از قیمت ماه‌های آینده نفت در حالی است که آن دسته از کشورهای تولیدکننده نفت که درآمدهایشان به نفت وابسته است، پیش از این بودجه خود را مبتنی بر تلاطم قیمت‌های جهانی تنظیم کرده‌اند. برخی از آنها از جمله ایران و عراق به افزایش قیمت‌ها آنچنان امیدوار نیستند اما عربستان و روسیه در نقطه مقابل قرار گرفته‌اند. براساس آخرین تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس، علاوه بر ایران که قیمت نفت در لایحه بودجه سال آینده خود را ۵۴ دلار در نظر گرفته است، سایر کشورهای تولیدکننده نفت که رشد اقتصادی‌شان به درآمدهای ناشی از آن وابسته است، مانند عراق، قیمت‌های آنچنان بالایی پیشبینی نکرده اند؛ مثلا عراق قیمت هر بشکه نفت را ۵۶ دلار و نیجریه هم ۶۰ دلار در نظر گرفته‌اند؛ این سه نمونه نشان می‌دهد شاید اوپکی‌ها هم آنچنان امیدی به افزایش دوباره قیمت‌ها تا مرز ۷۰ دلار نداشته باشند.
اما رویکرد عربستان و روسیه کاملا متفاوت بوده است؛ عربستان در بودجه سال آینده خود قیمت هر بشکه نفت را ۸۰ دلار در نظر گرفته است که خبرگزاری بلومبرگ آن را «بسیار جاه‌طلبانه و با خوش‌بینی بسیار بالا» توصیف کرده است. روسیه هم لایحه بودجه سال‌های ۲۰۲۱ – ۲۰۱۹ خود را یک ماه پیش به شورای فدراسیون ارسال کرد که بر مبنای آن، متوسط قیمت نفت برای هر بشکه ۶۳,۴ دلار در نظر گرفته شده بود.
نفت ایران چه می‌شود؟
دولت ایران اخیرا لایحه بودجه ۹۸ را به مجلس ارسال کرده است که یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن همان پیشبینی قیمت نفت و میزان صادرات آن در سال آینده است. براساس این لایحه، قیمت هر بشکه نفت، ۵۴ دلار پیشبینی شده که طبق آن مجموع درآمدهای ناشی از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی ایران برای سال آینده ۱۴۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان می‌شود. این رقم در مقایسه با ۱۰۷ هزار میلیارد تومان مصوب‌شده در بودجه سال ۹۷، حدود ۳۴ هزار میلیارد تومان افزایش داشته است. دولت پیشبینی کرده سال آینده بتواند هر بشکه نفت را ۵۴ دلار بفروشد و صادرات نفتش به حدود ۱,۵ بشکه در روز برسد.
این یعنی کاهش حدود ۱,۱ میلیون بشکه‌ای نسبت به بودجه سال ۹۷. علت این هدفگذاری، تحریم‌های نفتی است که از ۱۳ آبان امسال (۹۷) توسط ایالات متحده آمریکا وارد فاز اجرایی شد و در همان وهله نخست، ۸ بازار عمده نفت ایران از جمله چین، هند، ژاپن و کره جنوبی را هدف قرار داد. کشورهای چین، هند، کره جنوبی و ژاپن عمده خریداران نفت و مشتقات نفتی ایران هستند که گفته می‌شود تعدادی از آنها از جمله کره جنوبی برای مدتی واردات از ایران را به صفر رسانده بودند. اما مدتی پیش آمریکا معافیت‌هایی به این کشورها (در مجموع هشت کشور) داد تا با شرایطی خاص از جمله کاهش تدریجی خرید نفتشان از ایران، به مدت ۸ ماه، معامله را از سر بگیرند اما باید به مرور این واردات کم شود و به صفر برسد. پیشبینی می‌شود چین به عنوان اصلی‌ترین خریدار نفت ایران با روزی به طور میانگین ۶۵۰ هزار بشکه، واردات خود را به۳۶۰ هزار بشکه تقلیل دهد و این میزان برای هند با ۴۵۰ تا ۵۵۰ هزار بشکه و کره جنوبی با ۳۰۰ هزار بشکه نیز به نصف برسد.
از سوی دیگر تعیین نرخ ۵۴ دلاری که با کاهش یک دلاری نسبت به بودجه ۹۷ همراه است، برخی کارشناسان از جمله افخمی‌راد، رئیس سابق سازمان توسعه و تجارت را به استفاده از واژه «خوشبینانه» وادار کرد. تحلیل آنها بر مبنای قیمت جهانی نفت است که در ماه‌های اخیر به پایین‌ترین سطح خود در سیزده ماه اخیر رسیده است به نحوی که روز گذشته هر بشکه نفت برنت ۵۳ دلار و ۲۱ سنت شد. هم‌چنین هر بشکه نفت ایران ۴۶ دلار و ۷۷ سنت و هر بشکه نفت تگزاس آمریکا ۴۵ دلار و ۳۳ سنت شد. سبد اوپک نیز به۵۳ دلار و ۹۲ سنت رسید.
چه خواهد شد؟
بر اساس آخرین تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس، متوسط قیمت نفت برنت در ۱۰ ماهه نخست سال ۲۰۱۸ حدود ۷۲,۹۷ دلار در هر بشکه بود که ۳۴.۷ درصد بالاتر از متوسط سال ۲۰۱۷ است. عواملی مانند رشد بیش از مقدار پیشبینی شده تقاضای جهانی در سال ۲۰۱۷ و تداوم آن در سال ۲۰۱۸، پایبندی فراتر از حد انتظار تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک به توافق کاهش تولید، روند کاهشی تولید برخی تولیدکننده‌ها مانند ونزوئلا و مکزیک، کاهش مازاد عرضه در بازار، روند کاهشی ذخیره‌سازی‌های تجاری در کشورهای OECD، تشدید ریسک در منطقه خاورمیانه از جمله خروج آمریکا از برجام و تلاش برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران باعث افزایش قیمت نفت شد.
برای سال ۲۰۱۹ پیشبینی می‌شود برخی از این عوامل روند معکوس به خود بگیرند. مثلا اقتصاد جهانی رشد بالایی نداشته باشد و به تبع آن رشد تقاضای انرژی کمتر از سال ۲۰۱۸ شود یا در همان سطح باقی بماند. جنگ تجاری چین و آمریکا و ضعف اقتصاد برخی کشورهای در حال توسعه مانند ترکیه هم بی‌اعتمادی بالایی در مورد رشد اقتصاد جهانی و رشد تقاضای نفت به وجود آورده است. از طرف دیگر رشد عرضه بیش از تقاضا بوده که باعث افزایش مازاد عرضه و همینطور افزایش سطح ذخیره‌سازی‌ها خواهد شد. اگرچه احتمال کاهش سطح کنونی تولید توسط تولیدکنندگان اوپکی و غیراوپکی وجود دارد اما در نهایت پیشبینی می‌شود قیمت نفت برنت در سال ۲۰۱۹ به طور متوسط کمتر از سال ۲۰۱۸ باشد و در محدوده قیمتی ۶۸-۶۲ دلار به ازای هر بشکه قرار گیرد.
