نرخ دلار بیش از 50 درصد سقوط کرد. از اوایل هفته زمزمه‌هایی مبنی بر کاهش نرخ دلار و رسیدن به کانال قیمتی 10 هزار تومان وجود داشت که این امر از عصر روز سه‌شنبه به وقوع پیوست و زمزمه‌ها به واقعیت تبدیل شد.
به گزارش صدای ایران از اعتماد، معاملات در بازار ارز مانند تابستان، گرمای زیادی ندارد و با آزاد شدن معاملات ارزی، قدری از تقاضای فزاینده ارز کم شده و تقریبا حباب قیمتی در مراحل آخر تخلیه قرار دارد. صبح روز گذشته صرافی‌های دولتی قیمت دلار را برای فروش به مردم با کاهش ۶۵۰ تومانی نسبت به سه‌شنبه ۱۰ هزار و ۱۰۰ تومان اعلام کرده‌اند اما با نزدیک شدن به ظهر، این نرخ به 9900 تومان رسید. با ورود دلار به کانال 9 هزار تومان، اختلاف بی‌سابقه‌ای را که از ماه‌های ابتدای سال جاری تاکنون در بازار آزاد و سامانه نیما رقم زده بود، تقریبا از بین برد. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که به دلیل کاهش نرخ ارز در بازار آزاد، صف‌های طولانی جلو صرافی‌ها برای فروش دلارهای خانگی ایجاد شده است.
بانک مرکزی و دلار روی رینگ
شرایط بازار ارز بعد از تک‌نرخی شدن ارز، غیرقابل پیش بینی بود. جهش‌های ناگهانی در کسری از ثانیه اتفاق می‌افتاد و بازار به گونه‌ای بود که با هر اظهارنظر یا دخالت در جهت کنترل، نرخ‌ها نه‌تنها کنترل نمی‌شدند بلکه بالاتر می‌رفتند. سکان هدایت از دستان بانک مرکزی خارج شده بود و مردم نیز به دلیل نگرانی از هر گونه کمبود دلار، اقدام به خرید بیش از حد می‌کردند. در این برهه بسیاری از کارشناس و نمایندگان مجلس بارها و بارها تاکید کردند که نرخ ارز در محدوده بیشتر از 10 هزار تومان حباب است و باید قیمت‌ها تعدیل شود. اما سردرگمی در تصمیم‌گیری ارزی، امکان هر گونه مهار نرخ ارز بالاتر را از بین برده بود. ممنوعیت و افزایش قیود در معامله دلار نیز نتوانست آرامش را به بازار ارز برگرداند. نتیجه، برکناری رییس کل بانک مرکزی (بخوانید کناره‌گیری) بود.
بعد از برکناری سیف، بسیاری بر تغییر شیوه مدیریت بازار ارز تاکید کرده و معتقد بودند که به دلیل سیاست‌های غیر صحیح و عدم شناخت، موقعیت کنونی حساس و ملتهب است و سیاست‌گذار ارزی باید به گونه‌ای باشد که حتی اگر دخالتی هم در بازار ارز صورت می‌گیرد، نرخ‌ها به یک‌باره فرو نریزند یا بالا نروند.
با روی کار آمدن عبدالناصر همتی، سیاست‌گذاری‌های ارزی، سمت و سوی دیگری به خود گرفت. اولین اقدام همتی، ارسال سومین مرحله از فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی به وزارت اقتصاد بود. رییس کل جدید بانک مرکزی مصمم به کاهش نرخ ارز بود؛ به گونه‌ای که بعد از 12 روز از حضور در ساختمان میرداماد با شرکت در برنامه‌ای تلویزیونی از افزایش عمق در سامانه نیما خبر داد و ابراز امیدواری کرد که برای به تعادل رساندن بازار ارز، دخالتی صورت نگیرد.
مرداد امسال اولین بسته ارزی دولت رونمایی شد. در این بخشنامه ارز 4200 تومانی برای بسیاری از وارد‌کنندگان حذف شد و صرافی‌ها با قیودی به فعالیت خود بازگشتند. برداشتن برچسب قاچاق از این بازار، از نظر بسیاری از کارشناسان در جهت تلقین آرامش به بازار بود. در این بسته، ارز رسمی و ارزان 4200 تومانی نیز از برخی خدمات مانند مسافران حذف شد.
صدور بخشنامه‌ها ادامه و شدت یافت. حدود یک ماه بعد از ارایه بسته ارزی دوم در سال جاری، بانک مرکزی با دستورالعمل خرید و فروش ارز به صورت اسکناس توسط شبکه صرافی‌های مجاز، بار دیگر شوک مثبتی را به بازار ارز تزریق کرد. بخشنامه‌ای که بر سمت عرضه تاکید داشت و تا به امروز نیز نتایج خوبی داشته است.
با نزدیک شدن به تاریخ شروع تحریم‌ها، خریدهای هنگفت دلار هم بیشتر شد و نرخ ارز هم شدیدتر افزایش یافت. اما ناگهان نرخ ارز فرو ریخت. قیمت دلار که تا آن زمان تا مرز 20 هزار تومان بود، به 17هزار و 16 هزار تومان رسید. صف‌های طولانی برای فروش دلار تشکیل شد که به کاهش شدیدتر قیمت‌ها کمک کرد تا اینکه امروز از آن اختلاف شدید و دو برابری بین ارز نیمایی و بازار آزاد خبری نیست و در ساعاتی از روز چهارشنبه، نرخ ارز در صرافی‌ها کمتر از سامانه نیما بود.
ثبت رکورد جدید کاهشی در بازار ارز و ورود دلار به کانال 9 هزار تومان، برخی از معامله‌گران ارزی را نسبت به افت بیشتر قیمت امیدوار کرد چرا که معتقدند از یکسو تقاضای زیادی در بازار وجود ندارد و از سوی دیگر، گشایش‌های جدید و بخشنامه‌های آتی که در حال رخ دادن است، می‌تواند به افت بیشتر قیمت‌ها کمک کند. در این راستا یکی از صراف‌های تهران به «اعتماد» گفت: «کسانی که ارز دارند، در حال فروش هستند چرا که منتظر کاهش بیشتر نرخ ارز هستند.» این صراف در خصوص دخالت‌های بانک مرکزی در بازار ارز گفت: « زمانی که دلار 16 هزار تومان شد، بانک مرکزی اقدام به تزریق دلار به شبکه‌های بانکی کرد که این عامل در کاهش قیمت‌ها تاثیراتی داشته است چرا‌که ترس از نبود دلار صف‌های طولانی تقاضا را ایجاد کرد و موج خرید پیش آمد و بعد از آن هم دلار تا مرز 20 تومان هم بالا رفت.» این صراف در خصوص آینده دلار در بازار گفت: « اگر اتفاق خاصی نیفتد، کاهش قیمت‌ها ادامه‌دار خواهد بود و حتی ممکن است دلار به کانال‌های پایین‌تری نیز راه پیدا کند.»
بانک مرکزی به خوبی بر شرایط حاکم بر بازار ارز آگاهی دارد و در آخرین اطلاعیه خود اعلام کرد «با توجه به روند مساعد بازار ارز کشور، کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی و صادرکنندگان می‌توانند ارز در اختیار خود را علاوه بر صرافی‌ها، در بانک‌ها نیز به فروش برسانند. همچنین طبق بخشنامه صادره بانک مرکزی، شعب ارزی بانک‌های مختلف سراسر کشور مکلف به خرید ارز از هموطنان است.»
دوای درد دلار
برای آرام کردن نرخ ارز، تنها بخشنامه‌ها کافی نبودند بلکه مجموعه اقداماتی که بانک مرکزی انجام داد، باعث ایجاد سیگنال‌های مثبتی به بازار ارز شد که این امر کاهش قیمت‌ها را سبب شد. در کنار سیاست‌های ارزی، انعقاد قرارداد با بانک چین، ایجاد محدودیت‌های تراکنشی، حذف دلار از مبادلات با برخی کشورها و صدور دستورالعمل‌های بین بانکی نیز بر بازگشت آرامش به سیستم بانکی تاثیر داشت.
تمهیدات بانک مرکزی برای کنترل و مدیریت قیمت ارزی تا به امروز تقریبا نتیجه داده و قسمت اعظمی از حباب آن تخلیه شد. اما در کنار تمام این تمهیدات بانک مرکزی باید به این نکته توجه داشته باشد که تمام اقدامات این چند ماه اخیر صرفا مسکنی بر درد نوسان‌های خیره‌کننده ارزی است و حالا نوبت به درمان است.
اگر بانک مرکزی از فرصت ایجاد شده استفاده نکند و نتواند سیاست درست و منطقی برای کنترل نقدینگی اتخاذ کند، تزریق‌های ارزی به بازار نیما و آزاد، در کنار نقدینگی انباشته شده در چند سال اخیر، می‌تواند غولی را از چراغ جادویی بیرون بیاورد که دیگر بخشنامه و دستورالعملی جلودارش نباشد.
