معاونت علمی ریاست‌جمهوری به «جمهوری اسلامی» پاسخ داد
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به مطلبی که از قول قائم مقام دانشگاه علوم پزشکی همدان در روزنامه جمهوری اسلامی منتشر شده بود، واکنش نشان داد.
به گزارش صدای ایران، روزنامه «جمهوری اسلامی» در شماره سه‌شنبه خود خبری به نقل از قائم مقام دانشگاه علوم پزشکی همدان مبنی بر خروج ۱۸۰ هزار نفر از دانش‌آموختگان کشور در سال ۱۳۹۴ از جمله به کشور کانادا و تاکید بر افزایش فرار مغزها در این سال منتشر کرد که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در جوابیه‌ای به شرح زیر، به این خبر واکنش نشان داد:
«همانطور که مطلعید بعضا در محافل رسانه‌ای تحلیلهایی در خصوص شرایط بحرانی کشور در حوزه‌هایی مانند مهاجرت نخبگان، فرار مغزها، کاهش ضریب هوشی و نظایر آن ارائه می‌شود که موجب شکل‌گیری مباحثی جدی و چالش‌برانگیز در محافل سیاستی و تخصصی شده است. این در حالی است که بسیاری از تحلیل‌های ارائه شده در رسانه‌ها، مستند به آمار بهروز و معتبر نبوده و یا مبتنی بر برداشت‌های شخصی و تجربیات محدود افراد است که ممکن است تطابق کافی با واقعیات نداشته یا از دقت کافی برخوردار نباشد.
براساس گزارش‌های معتبر بین‌المللی با موضوع مهاجرت و جابجایی بین‌المللی افراد تحصیل‌کرده، داده‌ها و روندهای کلان مهاجرت در سال ۲۰۱۳، جمعاً ۵ میلیون و ۲۳۱ نفر خارج از وطن خود زندگی می‌کرده‌اند که در این گزارش، ایران جزء کشورهای اصلی مهاجرفرست دنیا محسوب نمی‌شود. در گزارش سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه در سال ۱۳۹۴، ایران جزء ۲۰ کشور اول و در گزارش بانک جهانی در سال ۱۳۹۵ جزء ۳۰ کشور اول ارسال‌کننده مهاجر قرار ندارد.
نرخ مهاجرت ایران به کل جمعیت به صورت تجمعی ۵/ ۱ درصد تا سال ۱۳۹۴ بوده است که از میانگین جهانی ۲/ ۳ درصدی و اکثر کشورهای با وضعیت توسعه مشابه، پایین‌تر است.
طبق آمار و اطلاعات موسسه مشاوره بین‌المللی آموزش و قوانین امریکا، تعداد دانشجویان بین‌المللی از ۳/ ۱ میلیون در سال ۱۹۹۰ به ۵ میلیون دانشجو در سال ۲۰۱۴ رسیده است و ایران جزء کشورهای با تعداد بالای اعزام‌کننده دانشجو به کشورهای پیشرفته محسوب نمی‌شود.
چین، روسیه، کره جنوبی و هند چهار کشور اول اعزام‌کننده دانشجو به کشورهای توسعهیافته هستند (OECD, ۲۱۰۵). ایران با داشتن ۳۲ هزار و ۷۵۸ دانشجو در OECD در میان ۱۰ کشور برتر فرستنده دانشجو قرار ندارد.
براساس گزارش موسسه آمار اداره مهاجرت امریکا (http://www.migrationpolicy.org) در سال ۲۰۱۵ امریکا میزبان بیش از ۴/ ۱ میلیون دانشجوی خارجی بوده است. این اطلاعات براساس تعداد ویزای F۱ صادرشده است که مدت آن بیش از یک سال و ویزای تحصیلی محسوب می‌شود. کشورهای مبداء دانشجویان خارجی در امریکا نیز در سال‌های گذشته به طور قابل ملاحظه‌ای تغییر یافته‌اند. در سال ۱۳۹۴-۱۳۹۵ کشور چین بیشترین تعداد دانشجویان خارجی در امریکا ( ۳۱%) را داشته و کشورهای هند (۱۴%)، کره جنوبی (۷%)، عربستان سعودی (۶%) و کانادا (۳%) به ترتیب در رده‌های بعدی بوده‌اند و ایران نیز با تعداد ۱۲ هزار و ۳۵۶ دانشجو در رتبه یازدهم قرار گرفته است.
براساس گزارش اداره مهاجرت کانادا (http://www.cic.gc.ca) در سال ۱۳۹۴ تعداد دانشجویان ایرانی ۲۳۵۴ نفر بوده است که در رتبه ۱۲ تعداد دانشجویان خارجی در کانادا قرار گرفته است. همچنین در سال ۱۳۹۵ تعداد کل مهاجرین ایرانی در کانادا ۱۱ هزار و ۶۶۵ نفر بوده که نسبت به تعداد مهاجرین سال ۱۳۹۴ یعنی ۱۶ هزار و ۷۷۳ نفر کاهش چشم‌گیری داشته است. (http://canadaimmigrants.com/iranian-immigrants-canada)
کمترین تعداد دانشجویان ایرانی در امریکا سال ۱۳۳۰-۱۳۳۱ حدود ۶۰۰ نفر (رتبه دهم در جهان) و بیشترین تعداد در سال ۱۳۶۰ حدود ۵۱ هزار نفر (رتبه اول در جهان) بوده است.
در دهه هشتاد کمترین میزان رشد سالانه تعداد دانشجو در سال ۲۰۰۴ (۱۳۸۲) با رشد منفی ۲/ ۳ درصد بوده و بیشترین میزان رشد در سال ۲۰۰۹/۲۰۱۰ (۱۳۸۹-۱۳۸۸) با رشد ۹۱/ ۳۳ درصدی بوده است.
تعداد دانشجویان ایرانی در امریکا در سال ۱۳۹۲ (۸۷۴۴ نفر) نسبت به سال ۱۳۸۴ (۲۲۵۱ نفر) حدود چهار برابر شده است، اما شیب این روند از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ نزولی بوده و از ۲/ ۲۵ درصد رشد سالانه به ۲/ ۸ درصد کاهش داشته است.
در پایان به استحضار می‌رساند، با توجه به چالش‌ها و موانع موجود در بازگشت و همکاری متخصصان و محققان ایرانی غیرمقیم دانشگاه‌های برتر دنیا شامل فرآیند زمان‌بر تایید و جذب در دانشگاه‌ها، بروکراسی‌های اداری، نظام وظیفه، عدم آشنایی و ارتباط با همتایان داخلی در حوزه‌های تخصصی مربوط و ... برنامه‌ای با عنوان "همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور" در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۳ با هدف انتقال دانش، تجربه و ایده‌های فناورانه به کشور در حوزه‌های مختلف فناوری توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بنیاد ملی نخبگان راه‌اندازی شده است.
این برنامه توانسته است در ۳۲ ماه گذشته پل ارتباطی میان متخصصان و دانشمندان ایرانی خارج از کشور با حدود ۵۰ مرکز علمی و فناوری منتخب داخلی در کمترین زمان ممکن (۲۵ روز کاری) ایجاد و ایشان را با ظرفیت‌های موجود در حوزه‌های مختلف علمی و فناوری آشنا نماید و همچنین نحوه همکاری با مراکز مذکور را پیش از ورود متخصصان و دانشمندان ایرانی به کشور فراهم نموده است.
تجربه موفق برنامه مذکور در شکل‌گیری زیرساختی مناسب و سریع جهت استفاده از ظرفیت و توان علمی و فناوری متخصصان ایرانی در حوزه‌های مختلف تخصصی منجر به مشارکت بیش از ۳۲۰۰ نفر از متخصصان و محققان ایرانی خارج از کشور در این برنامه شده حدود ۸۵۰ نفر از محققان و متخصصان ایرانی دانشگاه‌های برتر دنیا (اکثریت از کشورهای امریکا، کانادا و کشورهای اروپایی) هم‌اکنون به کشور بازگشته‌اند که ۱۲ درصد ایشان فارغ‌التحصیل ۲۰ دانشگاه برتر دنیا (همچون استنفورد، کمبریج، هاروارد، برکلی، ایلینوی، امپریال کالج و ...) بوده و حدود ۱۵ درصد این افراد تجربه زندگی بیش از ۱۰ سال را در خارج از ایران داشته‌اند که نشان‌دهنده سطح بالای کیفی و ارزش بالای یکایک ایشان می‌باشد.
همچنین تا کنون بیش از ۵۵ شرکت استارتاپ در حوزه‌های مختلف تخصصی توسط این افراد ایجاد شده که زمینه اشتغال تخصصی مستقیم برای بیش از ۱۰۰۰ نفر از بهترین متخصصان و فارغ‌التحصیلان داخلی را فراهم نموده است.
لازم به‌ذکر است اجرای برنامه مذکور بازتاب قابل تاملی نیز در رسانه‌های خارجی (گزارش ۲۰۱۵ کریستین ساینس مانیتور، گزارش ۲۰۱۷ فایننشیال تایمز و گزارش سال ۲۰۱۷ سی ان ان) داشته که در همه آنها بصورت مستقیم و غیرمستقیم به موفقیت برنامه دولت جمهوری اسلامی ایران در ترغیب متخصصان ایرانی خارج از کشور به همکاری و بازگشت به ایران اشاره شده است.»
«همانطور که مطلعید بعضا در محافل رسانه‌ای تحلیلهایی در خصوص شرایط بحرانی کشور در حوزه‌هایی مانند مهاجرت نخبگان، فرار مغزها، کاهش ضریب هوشی و نظایر آن ارائه می‌شود که موجب شکل‌گیری مباحثی جدی و چالش‌برانگیز در محافل سیاستی و تخصصی شده است. این در حالی است که بسیاری از تحلیل‌های ارائه شده در رسانه‌ها، مستند به آمار بهروز و معتبر نبوده و یا مبتنی بر برداشت‌های شخصی و تجربیات محدود افراد است که ممکن است تطابق کافی با واقعیات نداشته یا از دقت کافی برخوردار نباشد.
براساس گزارش‌های معتبر بین‌المللی با موضوع مهاجرت و جابجایی بین‌المللی افراد تحصیل‌کرده، داده‌ها و روندهای کلان مهاجرت در سال ۲۰۱۳، جمعاً ۵ میلیون و ۲۳۱ نفر خارج از وطن خود زندگی می‌کرده‌اند که در این گزارش، ایران جزء کشورهای اصلی مهاجرفرست دنیا محسوب نمی‌شود. در گزارش سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه در سال ۱۳۹۴، ایران جزء ۲۰ کشور اول و در گزارش بانک جهانی در سال ۱۳۹۵ جزء ۳۰ کشور اول ارسال‌کننده مهاجر قرار ندارد.
نرخ مهاجرت ایران به کل جمعیت به صورت تجمعی ۵/ ۱ درصد تا سال ۱۳۹۴ بوده است که از میانگین جهانی ۲/ ۳ درصدی و اکثر کشورهای با وضعیت توسعه مشابه، پایین‌تر است.
طبق آمار و اطلاعات موسسه مشاوره بین‌المللی آموزش و قوانین امریکا، تعداد دانشجویان بین‌المللی از ۳/ ۱ میلیون در سال ۱۹۹۰ به ۵ میلیون دانشجو در سال ۲۰۱۴ رسیده است و ایران جزء کشورهای با تعداد بالای اعزام‌کننده دانشجو به کشورهای پیشرفته محسوب نمی‌شود.
چین، روسیه، کره جنوبی و هند چهار کشور اول اعزام‌کننده دانشجو به کشورهای توسعهیافته هستند (OECD, ۲۱۰۵). ایران با داشتن ۳۲ هزار و ۷۵۸ دانشجو در OECD در میان ۱۰ کشور برتر فرستنده دانشجو قرار ندارد.
براساس گزارش موسسه آمار اداره مهاجرت امریکا (http://www.migrationpolicy.org) در سال ۲۰۱۵ امریکا میزبان بیش از ۴/ ۱ میلیون دانشجوی خارجی بوده است. این اطلاعات براساس تعداد ویزای F۱ صادرشده است که مدت آن بیش از یک سال و ویزای تحصیلی محسوب می‌شود. کشورهای مبداء دانشجویان خارجی در امریکا نیز در سال‌های گذشته به طور قابل ملاحظه‌ای تغییر یافته‌اند. در سال ۱۳۹۴-۱۳۹۵ کشور چین بیشترین تعداد دانشجویان خارجی در امریکا ( ۳۱%) را داشته و کشورهای هند (۱۴%)، کره جنوبی (۷%)، عربستان سعودی (۶%) و کانادا (۳%) به ترتیب در رده‌های بعدی بوده‌اند و ایران نیز با تعداد ۱۲ هزار و ۳۵۶ دانشجو در رتبه یازدهم قرار گرفته است.
براساس گزارش اداره مهاجرت کانادا (http://www.cic.gc.ca) در سال ۱۳۹۴ تعداد دانشجویان ایرانی ۲۳۵۴ نفر بوده است که در رتبه ۱۲ تعداد دانشجویان خارجی در کانادا قرار گرفته است. همچنین در سال ۱۳۹۵ تعداد کل مهاجرین ایرانی در کانادا ۱۱ هزار و ۶۶۵ نفر بوده که نسبت به تعداد مهاجرین سال ۱۳۹۴ یعنی ۱۶ هزار و ۷۷۳ نفر کاهش چشم‌گیری داشته است. (http://canadaimmigrants.com/iranian-immigrants-canada)
کمترین تعداد دانشجویان ایرانی در امریکا سال ۱۳۳۰-۱۳۳۱ حدود ۶۰۰ نفر (رتبه دهم در جهان) و بیشترین تعداد در سال ۱۳۶۰ حدود ۵۱ هزار نفر (رتبه اول در جهان) بوده است.
در دهه هشتاد کمترین میزان رشد سالانه تعداد دانشجو در سال ۲۰۰۴ (۱۳۸۲) با رشد منفی ۲/ ۳ درصد بوده و بیشترین میزان رشد در سال ۲۰۰۹/۲۰۱۰ (۱۳۸۹-۱۳۸۸) با رشد ۹۱/ ۳۳ درصدی بوده است.
تعداد دانشجویان ایرانی در امریکا در سال ۱۳۹۲ (۸۷۴۴ نفر) نسبت به سال ۱۳۸۴ (۲۲۵۱ نفر) حدود چهار برابر شده است، اما شیب این روند از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ نزولی بوده و از ۲/ ۲۵ درصد رشد سالانه به ۲/ ۸ درصد کاهش داشته است.
در پایان به استحضار می‌رساند، با توجه به چالش‌ها و موانع موجود در بازگشت و همکاری متخصصان و محققان ایرانی غیرمقیم دانشگاه‌های برتر دنیا شامل فرآیند زمان‌بر تایید و جذب در دانشگاه‌ها، بروکراسی‌های اداری، نظام وظیفه، عدم آشنایی و ارتباط با همتایان داخلی در حوزه‌های تخصصی مربوط و ... برنامه‌ای با عنوان "همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور" در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۳ با هدف انتقال دانش، تجربه و ایده‌های فناورانه به کشور در حوزه‌های مختلف فناوری توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بنیاد ملی نخبگان راه‌اندازی شده است.
این برنامه توانسته است در ۳۲ ماه گذشته پل ارتباطی میان متخصصان و دانشمندان ایرانی خارج از کشور با حدود ۵۰ مرکز علمی و فناوری منتخب داخلی در کمترین زمان ممکن (۲۵ روز کاری) ایجاد و ایشان را با ظرفیت‌های موجود در حوزه‌های مختلف علمی و فناوری آشنا نماید و همچنین نحوه همکاری با مراکز مذکور را پیش از ورود متخصصان و دانشمندان ایرانی به کشور فراهم نموده است.
تجربه موفق برنامه مذکور در شکل‌گیری زیرساختی مناسب و سریع جهت استفاده از ظرفیت و توان علمی و فناوری متخصصان ایرانی در حوزه‌های مختلف تخصصی منجر به مشارکت بیش از ۳۲۰۰ نفر از متخصصان و محققان ایرانی خارج از کشور در این برنامه شده حدود ۸۵۰ نفر از محققان و متخصصان ایرانی دانشگاه‌های برتر دنیا (اکثریت از کشورهای امریکا، کانادا و کشورهای اروپایی) هم‌اکنون به کشور بازگشته‌اند که ۱۲ درصد ایشان فارغ‌التحصیل ۲۰ دانشگاه برتر دنیا (همچون استنفورد، کمبریج، هاروارد، برکلی، ایلینوی، امپریال کالج و ...) بوده و حدود ۱۵ درصد این افراد تجربه زندگی بیش از ۱۰ سال را در خارج از ایران داشته‌اند که نشان‌دهنده سطح بالای کیفی و ارزش بالای یکایک ایشان می‌باشد.
همچنین تا کنون بیش از ۵۵ شرکت استارتاپ در حوزه‌های مختلف تخصصی توسط این افراد ایجاد شده که زمینه اشتغال تخصصی مستقیم برای بیش از ۱۰۰۰ نفر از بهترین متخصصان و فارغ‌التحصیلان داخلی را فراهم نموده است.
لازم به‌ذکر است اجرای برنامه مذکور بازتاب قابل تاملی نیز در رسانه‌های خارجی (گزارش ۲۰۱۵ کریستین ساینس مانیتور، گزارش ۲۰۱۷ فایننشیال تایمز و گزارش سال ۲۰۱۷ سی ان ان) داشته که در همه آنها بصورت مستقیم و غیرمستقیم به موفقیت برنامه دولت جمهوری اسلامی ایران در ترغیب متخصصان ایرانی خارج از کشور به همکاری و بازگشت به ایران اشاره شده است.»
