به گزارش صدای ایران، هشدارها از خیلی وقت قبل شروع شده است. ١٨٧ سال قبل نزدیکترین زلزله بزرگی که تهران را لرزاند در دماوند رخ داد و سفارت انگلستان در تهران را خراب کرد، درحالی که براساس داده‌های زمین‌شناسی هر ١٥٨سال یک‌بار زمین‌لرزه بزرگی در تهران رخ می‌دهد. حالا بازرس کل امور وزارت کشور و شهرداری‌ها معتقد است که در صورت وقوع زلزله بزرگ ۱۸۰ پل روگذر، ۶۰پل درحال احداث و هفت راه اصلی مواصلاتی در پایتخت در معرض تخریب قرار می‌گیرد؛ حرفی که به اعتقاد رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی اگرچه براساس تحقیق و آمار دقیقی نیست، اما خیلی هم دور از انتظار نیست. «علی بیت‌اللهی» دیروز در گفت‌وگویی که با «شهروند» داشت از بررسی‌هایی خبر داد که در سال ٩٥ در این مرکز انجام شده و نشان می‌دهد که با زلزله بزرگ احتمالی، حدود ٢٠٠ تا ٣٠٠هزار ساختمان تخریب می‌شود و تلفات جانی آن هم یک‌میلیون نفر است.
«عرب انصاری»، بازرس کل امور وزارت کشور و شهرداری‌ها چهارشنبه هفته گذشته در نشست سازمان بازرسی کل کشور درباره زلزله محتمل تهران حرف‌های زیادی داشت: «سال‌های زیادی است که محققان و کارشناسان احتمال وقوع یک زلزله حساس را در تهران مطرح کرده‌اند. براساس پیش‌بینی‌ها هر ۱۵۰سال زلزله‌ای با مقیاس بالای هفت ریشتر رخ خواهد داد و طبق اطلاعات و اخبار موجود، از آخرین زلزله بالای هفت ریشتر در تهران ۱۸۰سال می‌گذرد. برابر با مطالعات انجام شده در زمان وقوع زلزله، مناطق ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۱۶ و ۱۷ خطرپذیری بالایی دارند و بعد از آن مناطق ۷، ۸، ۱۳، ۱۵، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ از خطر پذیری متوسط برخوردارند.»
او به مطالعات آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (دایکا) در سال ۱۳۷۸ اشاره کرد که خطر وقوع زلزله و اهمیت و ضرورت پیشگیری از این حادثه را به کشور گوشزد کرد: «برج‌های بلندمرتبه از دیگر مخاطرات شهر تهران در زمان وقوع زلزله است، ۱۸۰ پل روگذر، ۶۰ پل درحال احداث و هفت راه اصلی مواصلاتی در پایتخت وجود دارد که اگر حادثه‌ای رخ دهد تمامی این شریان‌ها و راه‌های مواصلاتی در معرض تخریب‌اند. علاوه بر اینها شبکه‌های انتقال نیرو، آب، گاز، برق و مخابرات هم از آسیب‌های دیگر تهران در زمان وقوع حوادثی همچون زلزله خواهد بود.» عرب انصاری بعد هم از منظر بازرسی دستگاه‌های مسئول درباره مدیریت بحران شهر تهران موضوع را مورد توجه قرار داد: «در بازرسی نگاهمان به این است که آمادگی دستگاه‌ها در مقابله با این حوادث چگونه است و ما در پیشگیری چه قدم‌هایی برداشته‌ایم. در بحث مدیریت بحران یک غائله استثنایی در تهران وجود دارد و آن هم این است که در همه استان‌ها، مسئولیت سازمان مدیریت بحران با استاندار است ولی در استان تهران این مسئولیت به عهده شخص شهردار است. اما علاوه بر شهردار تهران، بعضی از معاونت‌ها همچون شهرسازی، حمل‌ونقل و ترافیک، فنی و عمران و سازمان پیشگیری بحران هم مسئولیت مستقیم و سنگینی در حوزه پیشگیری از بحران دارند که برای رسیدن به اهداف مدنظر نیاز به همکاری همه دستگاه‌های ذیربط است.»
محمدجواد شیرازی، رئیس سازمان بازرسی شهرداری تهران هم گفت که موضوع زلزله از دغدغه‌های مسئولان تراز اول کشور است: «شهرداری تهران شاید حداکثر ۱۰درصد به این میزان از آمادگی رسیده باشد و برای رسیدن به آن نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد، شاید یکی از دلایل فاصله داشتن با آن نقطه مطلوب، تغییرات متوالی مدیران و تغییرات دستورالعمل‌های میدانی باشد. در مدیریت جدید شهرداری تهران و مدیریت جدید سازمان بازرسی حتما تعامل و ارتباط با بازرسی کل کشور جزو اولویت‌های ماست و سازمان بازرسی و شهرداری تهران آمادگی کامل را برای همکاری در همه حوزه‌ها با نیروهای مستقر در سازمان مدیریت بحران دارند.»
تهران شهری ناپایدار است
البته به اعتقاد رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی وقوع زلزله در تهران همین قدر محتمل است: «حرف‌ها اگرچه براساس گزارش‌های افراد و سازمان‌های مختلف است اما احتمال وقوع آن کم نیست یعنی به‌طور قطع زلزله در تهران تخریب‌های زیادی دارد.» علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با «شهروند» البته توضیحات دیگری هم درباره زلزله تهران داد: «با توجه به اینکه تیم جدیدی به مدیریت شهری آمده‌اند، خوب است که این مباحث دوباره یادآوری شود آن هم در شرایطی که بی‌برنامگی‌های مختلف، نبود آینده‌نگری، درآمدزایی از روش‌های فروش شهر در درازمدت شهری ناپایدار را برای ما به ارمغان آورد و نکته مهم اینکه شهرداری تهران نقش ویژه‌ای در افزایش یا کاهش ریسک مخاطرات طبیعی دارد.»
بیت‌اللهی به نقشه جدید گسل‌های تهران اشاره کرد که براساس آن حدود ٥٥ کیلومتر مربع از مساحت حریم شهری تهران روی گسل قرار دارد که نباید ساختمان‌های بااهمیت در حوالی آن ساخته شود: «ساختمان‌هایی هم که ساخته می‌شود باید ضوابط خاصی برای آن در نظر گرفته شود. ما گسل‌های زیادی در شمال، جنوب، غرب و شرق تهران داریم اما مسأله مهمتر زلزله بزرگی است که احتمال وقوع آن هم کم نیست.» او براساس بررسی‌های سال گذشته که در بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی انجام شده است از تلفات بالای زلزله احتمالی تهران خبر داد: «از حدود یک‌میلیون و ١٠٠هزار پلاک ساختمانی بیش از ٢٠٠هزار پلاک در بافت فرسوده شهر تهران قرار دارد.» اگر چه تصور از بافت فرسوده بیشتر در محدوده منطقه ١٢ تهران است اما به گفته بیت‌اللهی نقشه بافت فرسوده تهران زون‌هایی را در مناطق مختلف ازجمله در شمال، جنوب و شرق تهران یا همین دره فرحزاد به‌عنوان بافت فرسوده مشخص کرده است که ساختمان‌های آن بشدت با فرسودگی مواجه‌اند: «در منطقه یک یا دو تهران ساختمان‌ها اغلب در معابر ٦ متری کاملا آسیب‌پذیرند و این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، در حالی که طبق برآوردهای جهانی تهران جزو ٥ کشوری است که ریسک بالایی برای زلزله در دنیا دارد، بنابراین اگر حادثه‌ای رخ دهد شدت آن بسیار بالا خواهد بود.»
نخستین زلزله بزرگ در اطراف تهران حدود ٣٠٠سال پیش از میلاد حضرت مسیح رخ داده است و از آن به بعد حدود ٨ زلزله بزرگ با مقیاس بالاتر از ٧ ریشتر در تهران یا نزدیکی شهر تهران رخ داده است که هر کدام خساراتی بر جای گذاشته است. همه اینها در حالی است که اطلاعات نقشه جدید گسل تهران حاوی اطلاعات کشف‌نشده از ۳۰ گسل اصلی و فعال تهران است؛ گسل‌هایی که احتمال تخریب در زلزله احتمالی را افزایش می‌دهند.
خطرناک‌ترین گسل تهران
بنابراین آنطور که این مقام مسئول گفته است؛ اگر در تهران زلزله بیاید، دیگر شمال و جنوب ندارد و ممکن است تمام تاسیسات شهری را هم در هم بریزد: «وجود قنات‌ها و فروریزش در مناطق مختلف تهران هم خطر وقوع زلزله را بیشتر کرده است، چون زمین‌های شهر تهران هم اغلب ناپایدار است.» به گفته او، مهمترین علایم وقوع زلزله وجود گسل است: «گسیختگی زمین در تهران زیاد است، به‌طوری که از شمال تا جنوب حدود ٣٠ گسل وجود دارد اما سال قبل هم یک گسل جدید درحوالی بزرگراه همت، رسالت و حکیم شناسایی شد که از تمامی گسل‌های تهران خطر بیشتری دارد. البته قبلا چند گسل کوچک در منطقه شناخته شده بود اما بررسی‌های بیشتر نشان داد که اینها از شرق به غرب تهران به هم پیوسته‌اند و به موازات اتوبان حکیم و رسالت از پارک پردیسان هم می‌گذرند. بنابراین ریسک و خطر زلزله در تمامی بزرگراه‌های تهران ازجمله بزرگراهای نامبرده زیاد است.»
١٠٥٠ برج بالای ١٢ طبقه در تهران داریم
برآوردهای تیم مرکز تحقیقات وزارت راه‌وشهرسازی براساس آمار رسمی سال ٩٥ نشان می‌دهد بر اثر زلزله بزرگ تهران حدود ٢٠٠ تا ٣٠٠هزار ساختمان تخریب می‌شود. رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی هم معتقد است؛ چند سالی است که از دوره بازگشت زلزله بزرگ گذشته است، اگرچه این برآوردها تقریبی است: «بررسی‌های ما نشان می‌دهد که بر اثر تخریب‌های ناشی از زلزله حدود یک‌میلیون نفر کشته یا زخمی می‌شوند و سوال اینجاست که ما برای این میزان از آسیب‌ها چه میزان آمادگی داریم، چون بعد از تخریب مشکلات زیادی ازجمله بسته‌شدن راه‌ها و ترکیدگی لوله برای شهر ایجاد می‌شود.» او به حادثه پلاسکو و شهران که کل سیستم شهری تهران را برای چند سال مختل کرد، اشاره کرد که زحمت زیادی برای مدیران شهری رقم زد: «مسئولان جدید شهری باید حتما در برنامه‌های چاره‌سازی برای ساختمان‌ها در کوچه‌های ٦متری را مدنظر قرار دهند. با دو رویکرد؛ نخست اینکه ساختمان‌ها و المان‌هایی که درحال طراحی در مناطق پرخطر و روی گسل است را به مناطق دیگر منتقل کنند و بعد هم ایمن‌سازی ساختمان‌هایی که روی گسل قرار دارند را در دستور کار قرار دهند.» او از وجود بیش از ١٠٥٠ برج بالای ١٢طبقه در تهران خبر داد که ٢٠٠تای آن روی زون‌های گسلی هستند و البته کاربرهای مختلفی هم دارند: «حدود ٢٠درصد از این ساختمان‌ها هم مدارک فنی ندارند.»
مشکل ساختمان‌های ناایمن با نظارت دقیق حل می‌شود
اعضای شورای شهر تهران پیش از این بارها این هشدار را مطرح کرده‌اند که حدود ٢٠٠ مورد از برج‌ها روی گسل‌ها ساخته شده‌اند؛ البته مهدی حجت، معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران در گفت‌وگو «با شهروند» اعلام این‌گونه موارد را تشویش اذهان عمومی اعلام کرد: «وقتی این مباحث یک‌مرتبه در سطح شهر اعلام می‌شود، تشویش اذهان عمومی است. مسائل اندازه‌اش این‌قدر بزرگ نیست که تشویش اذهان عمومی کنیم.» به گفته او، مهمترین وظیفه‌ای که آنها در شهرداری باید انجام دهند، بررسی کارشناسانه بناهای بلند است: «به تازگی درباره آتش‌سوزی ساختمان کورش گزارشی تهیه شد تا مشخص شود که مشکلات آن کجاست و چطور باید برطرف شود، ما تذکر می‌دهیم تا مشکل آن برطرف شود. بنابراین خیلی ساده است که ما مورد به مورد اینها را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم تا بدانیم مشکل کجاست و چگونه برطرف می‌شود. مشکل ساختمان‌های ناایمن با نظارت دقیق حل می‌شود. کار باید در این وسعت انجام شود؛ کما اینکه شورای شهر هم آن را تکلیف کرده است که ما هم آن را انجام می‌دهیم.»
منبع: روزنامه شهروند
آخرین اخبار
