بر اساس آخرین آمار و گزارش های سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران، سرانه فضای سبز برای هر شهروند تهرانی حدود ۱۶ مترمربع است و در دنیا برای کلان شهرهایی مانند شهر تهران رقمی بسیار قابل توجه بوده است، این در حالیست که رییس دانشکده شهرسازی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران معتقد است که این سرانه به دو سهم" اقلیمی و زیست محیطی" و" اوقات فراغت" تقسیم می‌شود و عوامل مختلفی در تعیین سرانه فضای سبز دخیل هستند.
به گزارش صدای ایران دکتر محمد مهدی عزیزی با بیان اینکه سرانه فضای سبز یکی از مسائل مهم در تعیین کاربری زمین است، اظهار کرد: درتعیین سرانه فضای سبز شهرها، با دو سهم" اقلیمی و زیست محیطی" و" اوقات فراغت" روبرو هستیم که سهم اول به منظور تامین سلامت زیستی شهر، ایجاد کریدورهای هوا برای جلوگیری از آلودگی هوا، زیباسازی سیمای شهری، ایجاد محیط‌های شهری و مسکونی مطلوب و سهم دیگر نیز به گذراندن اوقات فراغت و ایجاد آسایش و آرامش برای خانواده‌ها یا به عبارت دیگر احداث "پارک‌های تجهیز شده" است.
وی افزود: شهری را در اقلیمی مانند شمال ایران یا اروپا در نظر بگیرید، تصور موجود این است که اطراف شهر جنگل های بسیاری وجود دارد. بنابراین دیگر نیازی به فضای سبز در داخل شهر نیست زیرا این جنگل ها نیازهای زیست محیطی و اوقات فراغت را برطرف می کنند. در حالی که اینگونه نیست و حتی در شهرهایی با این شرایط نیز بایستی به این نیاز فضای سبز جهت سپری شدن اوقات فراغت شهروندان توجه شود.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: سهم فضای سبز به منظور اوقات فراغت نیز در شهرهای شمالی بایستی رعایت شود زیرا خانواده ها ، کودکان و سالمندان نمی توانند برای گذراندن اوقات فراغت با صرف وقت و انرژی بسیار به جنگل های اطراف شهر بروند. همچنین کودکان و سالمندان باید در یک فاصله مناسبی نسبت به محل زندگیشان به پارک دسترسی داشته باشند تا اوقات فراغت شان را در آنجا بگذارند.
به گفته وی بایستی بر روی تخصیص سرانه‌ها تحقیقات علمی انجام شود تا ضمن مشخص شدن ساختار جمعیتی، نیازهای هر قشر جمعیتی نیز مشخص شود.
بلندمرتبه سازی غیر اصولی منجر به بوجود آمدن جزیره‌های حرارتی می‌شود
رییس دانشکده شهرسازی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران گفت: سهم فضای سبز اختصاص یافته به محیط زیست نیز به دو بخش "اقلیم کلان" و" اقلیم خرد" تقسیم می‌شود. در حقیقت سهم اقلیم کلان برای شهر آن بخش از فضای سبز است که کریدورهای هوا را ایجاد می‌کند و مانعی برای ایجاد آلودگی هوا می‌شوند. اقلیم خرد نیز مربوط به تلطیف هوای محلی و زیباسازی فضای داخل شهر است.
عزیزی در ادامه با بیان اینکه گاهی بلندمرتبه سازی‌های غیر اصولی اقلیم کلان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اظهار کرد: متاسفانه بخشی از برج‌هایی که در شهر تهران به صورت غیر اصولی و غیر علمی ساخته شده اند مانعی برای جریان هوا هستند. به طوریکه طبق گزارش سازمان هواشناسی در حقیقت بسته شدن جریان هوا همراه با توپوگرافی خاص تهران باعث شده است بخش های خاصی از شهر تهران به آلوده ترین نقاط تبدیل شوند و در نتیجه پدیده ای به نام جزیره های حرارتی به وجود بیاید. این جزیره های حرارتی ناشی از تجمع و سکون حرارت در یک نقطه است. بنابراین بلند مرتبه سازی باید مشروط بر این باشد که مانعی برای کریدور و جریان هوا نباشند.
براساس تقسیمات کالبدی نیازمند فضای سبز درون شهری هستیم
این استاد دانشگاه اظهار کرد: شهر تهران متشکل ازچندین منطقه شهری ، هر منطقه از چند ناحیه و هر ناحیه متشکل از چندین محلات شهری است. بر اساس تقسیمات کالبدی بایستی سهم سرانه تخصیص یافته به "محیط زیست "و" اوقات فراغت" رعایت شود. بنابراین بایستی پارک‌های محله‌ای، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای احداث شوند.
وی در ادامه گفت: پارک‌های چیتگر، لویزان و سرخه حصارو... پارک هایی هستند که علاوه بر کارکرد منطقه‌ای، کارکردهای فرامنطقه‌ای و شهری نیز دارند و افراد از شهرهای اطراف نیز به آنجا مراجعه می کنند. همچنین پارک‌هایی در مقیاس کوچک تر مانند پارک های لاله، ملت، ساعی و... هرکدام در محله هایی هستند که می توان گفت علاوه بر کارکردهای محله‌ای ،کارکردهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نیز دارند.
ضرورت ایجاد پارک‌های محله‌ای در مناطق
عزیزی افزود: در محله‌ها نیز که جزو کوچکترین تقسیمات کالبدی شهری محسوب می شوند، نیازمند احداث پارک‌های محله‌ای هستیم. زیرا نمی‌توان صرفا به پارک‌های بزرگتر بسنده کرد. بر اساس استانداردها یک کودک نمی‌تواند از مسافت بیشتر از ۵۰۰ متر از خانه دور شود. بنابراین این امر ایجاب می‌کند که با وجود پارک های فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای پارک های محله‌ای را نیز ایجاد کنیم. بنابراین بایستی ۸ متر مربع از 16 متر مربع تخصیص یافته به فضاهای سبز نیمی به پارک‌های منطقه‌ای ونیمی دیگر نیز به پارک‌های محله‌ای اختصاص یابد.
عوامل موثر در تعیین سرانه فضای سبز
سرانه فضای سبز برای شهرها یکسان نیست
این استاد دانشگاه با بیان اینکه عوامل متعددی در رسیدن به سرانه‌های استاندارد دخالت دارد گفت: اولین عامل "اندازه شهر" است. در نظر گرفتن سرانه فضای سبز در کلان شهرها ، شهرهای میانه و کوچک با یکدیگر متفاوت است. برای مثال در کلان شهر تهران بخش قابل توجهی از سرانه های فضای سبز ، شهری و فراشهری است که این امر ممکن است در شهرهای کوچک معنایی نداشته باشد.
وی تصریح کرد: جمعیت شهر تهران در شب و روز متفاوت است و همین امر در تعیین سرانه‌ها تاثیر گذار خواهد بود. درحقیقت بایستی نگاه متفاوتی به تعیین سرانه ها در شهرهای شبیه شهر تهران داشت. زیرا ممکن است جمعیتی که در روز در شهر حضور دارند نیز نیازمند پارک های تجهیز شده باشند از طرف دیگر حضور این تعداد افراد در روز به دلیل رفت و آمد و ترافیک ....بر محیط زیست تهران نیز تاثیر می گذارد.بنابراین هر چه شهر بزرگتر و پرجمعیت تر باشد به نسبت شهرهای کوچک به فضای سبز بیشتری نیازمند است.
عزیزی در ادامه اظهار کرد: دومین عامل در تعیین سرانه ها "نقش شهر" است. سرانه فضای سبز هر شهر بنابر نقش شهر متفاوت است به عبارت دیگر نقش‌های سیاسی،خدماتی،صنعتی وبندری و.... هریک در تعیین سرانه های فضای سبز موثرند. برای مثال شهر اراک و بخش‌هایی از شهر قزوین و ساوه صنعتی هستند و همین امر می‌تواند مخرب محیط زیست باشد.بنابراین هرچه شهر صنعتی‌تر باشد نیازمندی آن به فضای سبز هم بیشتر خواهد شد.
وی به عامل دیگر در تعیین سرانه ها اشاره کرد وگفت: عامل دیگر در تعیین سرانه ها "جغرافیا و اقلیم" است.تفاوت در اقلیم باعث می شود که نگاه متفاوتی به سرانه های فضای سبز داشته باشیم. در شهرهای شمالی شاید بتوان به دلیل وجود جنگل های فراوان از نیازهای محیط زیستی صرف نظر کرد اما برای ایجاد فضای سبز مختص به اوقات فراغت، میان شهرهای شمالی وکویری و ....تفاوتی وجود ندارد .در حقیقت سرانه فضای سبز برای شهرها یکسان نیست
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه مساله آب در شهرهای کویری موضوعی حائز اهمیت است، اظهارکرد: در شهرهای کویری به دلیل مشکل تأمین آب تعیین سرانه فضای سبز نیز با مشکلاتی روبه رو شده است. از طرفی اقلیم کلان شهرهای شمالی را ندارند و نیازمند آن هستند و از طرف دیگر برای تامین آب مورد نیاز با مشکل روبه رو شده‌اند. در حقیقت در این بخش ها به دلیل وجود معادن و خاک مناسب بخش اشتغال و صنعت حضور پر رنگی دارند اما حضور فضای سبز زیر سوال رفته است و تامین سرانه‌های فضای سبز این مناطق نیازمند تحقیقات و بررسی‌های لازم است.
طرح آمایش سرزمین مصوب نداریم
رییس دانشکده شهرسازی پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران با بیان اینکه طرح آمایش سرزمین مصوب نداریم ، ادامه داد: اگر طرح های آمایشی تهیه و به اجرا درمی آمدند، بسیاری از مشکلاتی که شهرها امروزه با آن دست و پنجه نرم می کنند رفع می شد. زیرا در این طرح ها به تمام سوالات پاسخ مناسب داده شده است.
عزیزی در پایان خاطر نشان کرد: در حال حاضر طرح های مصوب کالبدی ملی - منطقه‌ای وجود دارند اما به اجرا در نیامده اند وبه نوعی بایگانی می شوند. باید در نظر داشت که در تهیه این طرح های ملی و منطقه‌ای پشتوانه‌های نظری وجود دارد.
