اسناد ایرانی کودتای ٢٨ مرداد

به گزارش صدای ایران به نقل از اعتماد؛ حاشیه‌های انتشار مجموعه اسناد تازه از کودتای ۲۸ مرداد ٣٢ توسط وزارت خارجه امریکا همچنان ادامه دارد. بعد از انتشار بخش تازه‌ای از اسناد سیا درباره کودتای ٣٢ و ادعای نقش آیت‌الله کاشانی در آن بر مبنای همین اسناد، بحث‌های داغی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در گرفت. عبدالله رمضان‌زاده، سخنگوی دولت اصلاحات در صفحه توییتر خودش نوشت: «حال که اسناد همراهی کاشانی با کودتای امریکایی افشا شده نام خیابان آیت‌الله کاشانی را تغییر دهید.» و یک روز بعد از انتشار اسناد کمپینی برای تغییر نام خیابان کاشانی به مصدق به راه افتاد. اما این همه ماجرا نبود.

کمی که تب و تاب انتشار اسناد فروکش کرد عباس میلانی، استاد تاریخ سیاسی در امریکا در صفحه توییترش نکات تازه‌ای از این اسناد را منتشر کرد. از جمله این نکته مهم که «در خواندن این اسناد باید توجه داشت این روایت امریکا از ماجرا است. درک دقیق این روزها مستلزم واکاوی آرشیوهای دیگر هم هست. چند نکته به غلط در مورد این اسناد رواج پیدا کرده است. به هیچ روی اینها همه اسناد نیست. اسناد عملیاتی سیا همه به جز ٧ گزارش نابود شده است.»

او همچنین درباره مناقشه دخالت و همراهی آیت‌الله کاشانی در کودتا هم چند توییت دارد که نشان می‌دهد این ادعا چندان هم نمی‌تواند متقن باشد. میلانی بر مبنای ص ٢١ این اسناد آورده است: «‌امریکا باید از شاه و علا در برابر کمونیسم، مصدق و کاشانی حمایت کند. علیه مصدق به لحاظ شهرت نیکش نمی‌توان پرپاگانی کرد.» او همچنین به نقل از اسناد آمده در صفحه ٥٠ هم نوشته است «از مارس ١٩٥١ سیا به اعتبار این سند به تماس و تلاش در تقویت گروه‌هایی می‌آغازد که می‌توانند در برابر مصدق مقاومت کنند.» با این حال اما به سندی هم در ص ١٣٠ این اسناد اشاره می‌کند که بیان می‌کنند: «آیت‌الله کاشانی حداقل در یک مورد از سفارت امریکا تقاضای کمک مالی کرد.»

اما همزمان با انتشار این اسناد یکی دو فیلم کوتاه هم از کودتای ٢٨ مرداد در فضای مجازی منتشر شد که بحث برانگیز بودند. از جمله یکی از این فیلم‌ها آیت‌الله کاشانی را یک ساعت بعد از کودتا در حال خروج از منزل مصدق به همراه زاهدی و نمایندگان انگلیس و امریکا نشان می‌داد. اما روز گذشته مرکز اسناد انقلاب اسلامی به این فیلم‌ها و اسناد منتشر شده واکنش نشان داد. 

در مطلبی که مرکز اسناد منتشر کرده است این مرکز مدعی شده است «قبل از وقوع کودتا عملیات روانی سختی از طرف دشمنان آیت‌الله کاشانی چه توسط عوامل داخلی چه توسط عوامل خارجی برای تخریب شخصیت آیت‌الله کاشانی انجام گرفته بود. متعاقب این عملیات روانی بود که ١٥ روز قبل از شروع عملیات کودتا (٢٥ مرداد ١٣٣٢) به مجلس روضه‌خانه آیت‌الله کاشانی حمله می‌کنند و با پرتاب نارنجک به داخل مجلس عده‌ای شهید و برخی نیز مجروع شده بودند.»

در ادامه هم توضیح داده است که «هر چند حمله‌کنندگان با نام هواداران مصدق این کار را انجام دادند ولی «سیا» این ماجرا را جزو عملیات خود ثبت کرده، با این پیش‌فرض و اسناد تاریخی ادعای اسناد جدید «سیا» مبنی بر همکاری آیت‌الله کاشانی در ماجرای کودتا ادعایی بی‌اساس و بی‌دلیل است، زیرا اگر آیت‌الله کاشانی حاضر به همکاری شده بود، دلیلی برای حمله به روضه آیت‌الله کاشانی نمی‌ماند.»

همچنین در متن مرکز اسناد نامه‌نگاری‌های آیت‌الله کاشانی در آن ایام برای برحذر داشتن مصدق از انحلال مجلس و روایت‌های ناظرین عینی کودتا از رفتارهای آیت‌الله کاشانی دلایلی بر رد اسناد سیا عنوان شده است.

مرکز اسناد در مورد فیلم منتشر شده از آیت‌الله کاشانی هم مطالبی را منتشر کرده است. از جمله اینکه «جدا از ضعف‌های مونتاژی که این فیلم چند دقیقه‌ای دارد، کاملا مشخص است که این فیلم کوتاه تقطیع و مونتاژ شده است. بنا بر ادعای مرکز اسناد «موضوع حضور آیت‌الله کاشانی در خانه مصدق در عصر ٢٨ مرداد هرگز سندیت تاریخی ندارد و با بررسی تاریخی وقایع آن روز به‌طور واضح می‌توان دریافت که نه آیت‌الله کاشانی و نه مظفر بقایی در روز ٢٨ مرداد ٣٢ به خانه دکتر مصدق نرفته بودند.» دلیل آنها هم این است که «مظفر بقایی، ساعت ٦ بعدازظهر روز یکشنبه ٢٦ مردادماه، به همراه علی زهری، نماینده دوره هفدهم مجلس شورای ملی، توسط مامورین فرمانداری نظامی دستگیر و زندانی شد.

وی در روز ٢٨ مرداد ٣٢ در زندان بوده و پس از آزادی از زندان در غروب آن روز نیز به محل حزب زحمتکشان می‌رود.» در مورد آیت‌الله کاشانی هم به استناد سخنان محمدحسن سالمی، نوه دختری آیت‌الله کاشانی آورده است: «غروب روز ٢٨ مرداد، وقتی دولت دکتر مصدق به آن زودی و آسانی در چند ساعت فرو پاشید، آیت‌الله کاشانی از منزل آقای میرسیدعلی مصطفوی به منزل آقای حسن گرامی یعنی همسر همشیره‌ام آمد و حالتی منقلب و دگرگون داشت...». به علاوه مرکز اسناد به استناد گزارش‌هایی که از سطح تخریب منزل دکتر مصدق در روز کودتا و پس از آن وجود دارد نتیجه می‌گیرد که تمام درها و پنجره‌ها و دیوارهای خانه تخریب شده بوده است در حالی که در فیلم این میزان از تخریب دیده نمی‌شود.