صدای ایران؛ روزبه اسدی- بررسی تفاوت رفتاری زنان و مردان در زمینه مشارکت در انجام امور خیر می تواند علاوه بر مشخص کردن انگیزه آنان از کمک کردن، منجر به بالفعل شدن ظرفیتهای نادیده انگاشته شده هر دو جنس در خیریه ها گردد. این تحقیق را با این پرسش آغاز می کنیم که آیا تفاوتهای جنسیتی، تفاوتی در انگیزه افراد در جهت کمک کردن ایجاد می کند؟
در اینجا قبل از بررسی تفاوت های جنسیتی، جهت آشنا شدن با فرآیند کمک کردن به دیگران، ذکر مقدمه ای ضروری است. به طور کلی کمک کردن در قالب مکانیزم هایی صورت می گیرد که این مکانیزم ها بوسیله آزمون های روانشناسی و بررسی ارزش های مهم برای زنان و مردان مشخص می شود که هر یک از آنها منجر به انگیزه های متفاوت در فرآیند کمک کردن می گردند.
در برخی مطالعات از 8 مکانیزمی که منجر به کمکهای خیریه ای میشود صحبت به میان آمده که نشان میدهد چرا اساسا افراد به ارگانهای خیریه کمک می کنند. این موارد شامل :
1- آگاهی از نیاز افراد 2 - تقاضای افراد 3 - هزینه و فایده 4 - همدردی 5 - شهرت طلبی 6 - فواید روانشناختی 7 - ارزشها 8 - حس مفید بودن
به عنوان مثال مکانیزم "فواید روانشناختی" به آثار مطلوب اما ناملموسی اشاره می کند که کمک کننده ها در نتیجه بخشش در خود ایجاد می کنند نظیر ایجاد حس مطلوب "همدلی" . همچنین مکانیزم "ارزشها"، که در آن فرد به این دلیل به دیگران کمک می کند که آن را یک ارزش می داند. به طور کلی ارزشهای اجتماعی و اصل مراقبت نمونه هایی هستند که در قالب مکانیزم ارزشها منجر به ایجاد کمک به دیگران می شوند.
از طرفی نگرانی همدلانه به عنوان یک فرآیند روانشناختی منجر به حس کمک کردن در دیگران میشود که برای توصیف آن از "درخشش گرما بخش" یا "لذت همدلانه" یاد می شود. "اصل مراقبت" را نیز می توان در قالب مکانیزم ارزشها در نظر گرفت. افرادی که به این ارزشها پایبند هستند تمایل بیشتری به بخشش و تبدیل دنیا به مکانی بهتر را دارند. بطور کلی رابطه مثبت و قوی ای بین نگرانی همدلانه و اصل مراقبت با کمک به خیریه برقرار است.
تفاوتهای جنسیتی در گرایش به کمک کردن:
بررسی تفاوتهای جنسیتی در نوع دوستی، همدلی و دیگر گرایشهای انسان دوستانه در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و روانشناختی نشان می دهد که زنان از خودگذشته تر، همدل تر و مهربان تر از مردان هستند. در بیشتر مطالعات، تاثیر جنسیت بر کمک کردن مورد بررسی قرار گرفته است اما بر روی دلایل تفاوتی که در زنان و مردان در فرآیند کمک کردن و انجام امور داوطلبانه وجود دارد تحقیقات چندانی صورت نگرفته است.
• دلایل احتمالی تفاوت جنسیتی در فرآیند کمک کردن و مشارکت در خیریه ها عبارتند از:
1 - زنان به دلیل نقش پرستاری که در خانواده دارند به افراد اجتماعی تری تبدیل شده اند
2 - نوع دوستی، راهی جهت نشان دادن اصل مراقبت و بیان عقاید اخلاقی برای زنان است در حالیکه مردان در مقایسه با زنان، بیشتر به دلیل نقشهای اجتماعی شان نظیر جایگاه و انتظارات اجتماعی که از آنها می رود به کمک کردن می پردازند
3 - زنان احساسات را قوی تر از مردان تجربه می کنند
4 - زنان تساوی طلب تر هستند و بیشتر به رفتارهای تعاملی (که در خیریه ها حاکم است) علاقه¬مند هستند در حالی که مردان به دلیل رقابت جو بودن کمتر جذب چنین فعالیتهایی می شوند.
تحقیقات تجربی تفاوت انگیزه ها را در زنان و مردان به خوبی نشان می دهد بطوریکه زنان امتیاز بالاتری را در همدلی، تعهد اخلاقی، هویت اجتماعی و دینداری بدست آوردند. بطوریکه بصورت میانگین، زنان پول و زمان بیشتری را به کار خیر اختصاص می دهند که نوع دوستی را فاکتور اصلی در مشارکت خیریه ای می¬دانند. البته لازم به ذکر است که جامعه هم انتظارات بشر دوستانه بیشتری از زن ها دارد.
در گزارشی که در سال 2005 توسط فدراسیون خیریه های انگلستان منتشر شده، 61% زنان و 53% مردان هر ماه به یک خیریه کمک می کنند در حالیکه مقدار این کمک برای زنان 25 پوند در ماه و برای مردان 29 پوند در ماه است (البته بدون در نظر گرفتن شرایط مالی).
در مقاله دیگری گزارش شده که طبق آخرین بررسی دختران کمی بیشتر از پسران به خیریه ها کمک می کنند (87% دختران و 74% پسران). همچنین این مطالعه نشان می دهد که 62% از بچه ها کمک کردن مادرشان به خیریه ها را از نزدیک دیده اند در حالیکه تنها 42 % از آنها پدرشان را در حال کمک به خیریه ها مشاهده کرده اند که به احتمال زیاد دلیل این مسئله هم آن است که بچه ها زمان بیشتری را با مادر خود سپری می کنند که این مسئله تاثیر رفتار مادر را بیشتر می کند.
در مقاله دیگری نقش تصمیم گیر اصلی خانواده در کشور کانادا در کمک به خیریه مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق نشان داد که که اگر تصمیم گیر اصلی در خانواده زنان باشند، تمایل زیادی در کمک به خیریه های متعدد دارند هر چند که به هر یک میزان کمی کمک کنند.
البته در خانواده های سنتی تر تمایل به کمک، اغلب با تصمیم شوهر همراه است. این مقاله نشان می دهد که وقتی نقش مذهب در فرآیند کمک به میان بیاید ، مردان و زنان هریک به میزان برابر اقدام به کمک کردن می نمایند. در کمک به افراد سالمند و کودکان، همچنین کمک به امور تحصیلی و مدارس، زنان 40% بیش از مردان مشتاق به کمک کردن هستند. در اینجا تفاوتهای مذهبی، محیطی و ذهنی نقش چندانی بازی نمی کند. الگوی کمک به مدارس یا خیریه های مربوط به کودکان در شرایطی که فرد صاحب فرزند باشد بیشتر است. همینطور یک فرد سالمند ممکن است آگاهی بیشتری از حوزه سلامت داشته باشد که این مسئله منجر به افزایش کمک به ارگانهای حوزه سلامت و یا تحقیقات پزشکی می گردد.
• تفاوت جنسیت در کمک به خیریه ها با در نظر گرفتن پارامتر تاهل :
وضعیت تاهل یکی از مهمترین فاکتورهایی است که در آنالیز جنسیت در کمکهای خیریه ای مورد توجه است. به طور کلی، الگوی کمک کردن به خیریه ها در زنان و مردان، قبل و بعد از ازدواج تغییر چندانی نمی کند. این مسئله نشان می دهد که تفاوتهای جنسیتی در کمک کردن مستقل از وضعیت تاهل است. هر چند که در کمک به نهادهای مذهبی و کمک به انجمنهای حمایت از حیوانات، تفاوت جنسیتی در افراد مجرد و متاهل اساسا متفاوت است ( بیش از 50% زنان مجرد در مقایسه با 30% مردان مجرد در تحقیق سال 2006 در آمریکا). در حالیکه مردان و زنان متاهل کمک تقریبا مشابهی به نهادهای مذهبی می کنند اما زنان مجرد نزدیک به دو برابر مردان مجرد به این دو نهاد کمک می کنند (البته در صورتی که پارامترهای درآمد، مذهب، ثروت و سطح تحصیلات مشابه باشد). همچنین بطور کلی افراد متاهل کمتر از افراد مجرد به سازمانهای حمایت از حیوانات کمک می کنند.
• تفاوت جنسیتی در مقدار کمک، با در نظر گرفتن وضعیت تاهل :
در حالیکه وضعیت تاهل تاثیر چندانی بر الگوی کمک کردن افراد ندارد، اما اثر آن بر روی مقدار کمک افراد بسیار قابل توجه است. بطوریکه مقادیر کمک بوسیله افراد متاهل بیشتر از افراد مجرد است. همچنین در بحث میزان کمک، زنان مجرد نه تنها بیشتر از مردان مجرد تمایل به کمک به خیریه ها دارند بلکه مقادیر بیشتری نیز کمک میکنند (البته در شرایط مالی برابر). در حالیکه تفاوت چندانی در مقادیر کمک بین زنان و مردان متاهل مشاهده نمی¬شود که این نشان میدهد که مردان بعد از ازدواج در نسبت با پیش از ازدواجشان، مقادیر بیشتری به خیریه ها کمک میکنند اما همانطور که قبلا عنوان شد در الگوی کمک کردن آنها به خیریه ها نسبت به قبل از ازدواج تغییر چندانی حاصل نمی شود.
• تفاوت جنسیتی در شرایط کمک با توجه به سن و سطح تحصیلات :
می دانیم که سطح درآمد و تحصیلات عوامل مهمی در کمک کردن هستند. زنان نیز در سه دهه گذشته از سطح تحصیلات و درآمد بیشتری در دنیا برخوردار شده اند. به عنوان مثال افراد زن شاغل در آمریکا که تحصیلات دانشگاهی داشتند از 11% در سال 1970 به 36% در سال 2008 افزایش یافته است. بنابراین انسان دوستی زنان با تغییر موقعیت اقتصادی و نقش اجتماعی شان در اغلب نقاط دنیا شکل ویژه ای به خود گرفته است. با وجود افزایش تمایل به کمک در اثر افزایش سطح تحصیلات بازهم تفاوت جنسیتی در کمک کردن به قوت خود باقیست. بطوریکه در همه سطوح تحصیلی، درصد کمک زنان بیشتر از مردان است.
همچنین در رابطه با شرایط سنی می توان مشاهده کرد که افراد در سنین 16 تا 25 سال کمتر از افراد 26 تا 35 سال کمک می کنند. ضمنا با افزایش سن افراد ،کمک به خیریه های کودکان کاهش و در عوض کمک به خیریه ها (نهادها)ی مذهبی افزایش می یابد. افزایش سن زنان آنها را بیشتر از مردان به کمک به نهادهای مذهبی ترغیب می کند.
در نهایت با توجه به نقش پررنگ تر زنان نسبت به مردان در فرآیند کمک کردن و مشارکت در خیریه ها، زنان از فواید این گونه مشارکتها از جمله معنا بخشیدن به زندگی خویش، تقویت حس مفید بودن، پاسخ به نیازهای درونی مبنی بر همدلی و کمک به دیگران و .... بهره بیشتری می برند. این مقاله را می¬توان با این پرسش به پایان برد که چگونه میتوان مکانیزم هایی که منجر به کمک کردن به دیگران می شود را در مردان فعال تر کرد تا آنان نیز از فواید آن بهره بیشتری ببرند و شرکت کردن در امور خیر در بستر جامعه گسترش بیشتری یابد.
منابع :
• Mesch, Debra J. et al. (2011), Gender differences in charitable giving, International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, Sect. Mark. 16: 342–355, Published online in Wiley Online Library
• Piper, Greg; Schnepf, Sylke V.(2007), Gender Differences in Charitable Giving, IZA DP No. 3242
* فعال فرهنگی
در اینجا قبل از بررسی تفاوت های جنسیتی، جهت آشنا شدن با فرآیند کمک کردن به دیگران، ذکر مقدمه ای ضروری است. به طور کلی کمک کردن در قالب مکانیزم هایی صورت می گیرد که این مکانیزم ها بوسیله آزمون های روانشناسی و بررسی ارزش های مهم برای زنان و مردان مشخص می شود که هر یک از آنها منجر به انگیزه های متفاوت در فرآیند کمک کردن می گردند.
در برخی مطالعات از 8 مکانیزمی که منجر به کمکهای خیریه ای میشود صحبت به میان آمده که نشان میدهد چرا اساسا افراد به ارگانهای خیریه کمک می کنند. این موارد شامل :
1- آگاهی از نیاز افراد 2 - تقاضای افراد 3 - هزینه و فایده 4 - همدردی 5 - شهرت طلبی 6 - فواید روانشناختی 7 - ارزشها 8 - حس مفید بودن
به عنوان مثال مکانیزم "فواید روانشناختی" به آثار مطلوب اما ناملموسی اشاره می کند که کمک کننده ها در نتیجه بخشش در خود ایجاد می کنند نظیر ایجاد حس مطلوب "همدلی" . همچنین مکانیزم "ارزشها"، که در آن فرد به این دلیل به دیگران کمک می کند که آن را یک ارزش می داند. به طور کلی ارزشهای اجتماعی و اصل مراقبت نمونه هایی هستند که در قالب مکانیزم ارزشها منجر به ایجاد کمک به دیگران می شوند.
از طرفی نگرانی همدلانه به عنوان یک فرآیند روانشناختی منجر به حس کمک کردن در دیگران میشود که برای توصیف آن از "درخشش گرما بخش" یا "لذت همدلانه" یاد می شود. "اصل مراقبت" را نیز می توان در قالب مکانیزم ارزشها در نظر گرفت. افرادی که به این ارزشها پایبند هستند تمایل بیشتری به بخشش و تبدیل دنیا به مکانی بهتر را دارند. بطور کلی رابطه مثبت و قوی ای بین نگرانی همدلانه و اصل مراقبت با کمک به خیریه برقرار است.
تفاوتهای جنسیتی در گرایش به کمک کردن:
بررسی تفاوتهای جنسیتی در نوع دوستی، همدلی و دیگر گرایشهای انسان دوستانه در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و روانشناختی نشان می دهد که زنان از خودگذشته تر، همدل تر و مهربان تر از مردان هستند. در بیشتر مطالعات، تاثیر جنسیت بر کمک کردن مورد بررسی قرار گرفته است اما بر روی دلایل تفاوتی که در زنان و مردان در فرآیند کمک کردن و انجام امور داوطلبانه وجود دارد تحقیقات چندانی صورت نگرفته است.
• دلایل احتمالی تفاوت جنسیتی در فرآیند کمک کردن و مشارکت در خیریه ها عبارتند از:
1 - زنان به دلیل نقش پرستاری که در خانواده دارند به افراد اجتماعی تری تبدیل شده اند
2 - نوع دوستی، راهی جهت نشان دادن اصل مراقبت و بیان عقاید اخلاقی برای زنان است در حالیکه مردان در مقایسه با زنان، بیشتر به دلیل نقشهای اجتماعی شان نظیر جایگاه و انتظارات اجتماعی که از آنها می رود به کمک کردن می پردازند
3 - زنان احساسات را قوی تر از مردان تجربه می کنند
4 - زنان تساوی طلب تر هستند و بیشتر به رفتارهای تعاملی (که در خیریه ها حاکم است) علاقه¬مند هستند در حالی که مردان به دلیل رقابت جو بودن کمتر جذب چنین فعالیتهایی می شوند.
تحقیقات تجربی تفاوت انگیزه ها را در زنان و مردان به خوبی نشان می دهد بطوریکه زنان امتیاز بالاتری را در همدلی، تعهد اخلاقی، هویت اجتماعی و دینداری بدست آوردند. بطوریکه بصورت میانگین، زنان پول و زمان بیشتری را به کار خیر اختصاص می دهند که نوع دوستی را فاکتور اصلی در مشارکت خیریه ای می¬دانند. البته لازم به ذکر است که جامعه هم انتظارات بشر دوستانه بیشتری از زن ها دارد.
در گزارشی که در سال 2005 توسط فدراسیون خیریه های انگلستان منتشر شده، 61% زنان و 53% مردان هر ماه به یک خیریه کمک می کنند در حالیکه مقدار این کمک برای زنان 25 پوند در ماه و برای مردان 29 پوند در ماه است (البته بدون در نظر گرفتن شرایط مالی).
در مقاله دیگری گزارش شده که طبق آخرین بررسی دختران کمی بیشتر از پسران به خیریه ها کمک می کنند (87% دختران و 74% پسران). همچنین این مطالعه نشان می دهد که 62% از بچه ها کمک کردن مادرشان به خیریه ها را از نزدیک دیده اند در حالیکه تنها 42 % از آنها پدرشان را در حال کمک به خیریه ها مشاهده کرده اند که به احتمال زیاد دلیل این مسئله هم آن است که بچه ها زمان بیشتری را با مادر خود سپری می کنند که این مسئله تاثیر رفتار مادر را بیشتر می کند.
در مقاله دیگری نقش تصمیم گیر اصلی خانواده در کشور کانادا در کمک به خیریه مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق نشان داد که که اگر تصمیم گیر اصلی در خانواده زنان باشند، تمایل زیادی در کمک به خیریه های متعدد دارند هر چند که به هر یک میزان کمی کمک کنند.
البته در خانواده های سنتی تر تمایل به کمک، اغلب با تصمیم شوهر همراه است. این مقاله نشان می دهد که وقتی نقش مذهب در فرآیند کمک به میان بیاید ، مردان و زنان هریک به میزان برابر اقدام به کمک کردن می نمایند. در کمک به افراد سالمند و کودکان، همچنین کمک به امور تحصیلی و مدارس، زنان 40% بیش از مردان مشتاق به کمک کردن هستند. در اینجا تفاوتهای مذهبی، محیطی و ذهنی نقش چندانی بازی نمی کند. الگوی کمک به مدارس یا خیریه های مربوط به کودکان در شرایطی که فرد صاحب فرزند باشد بیشتر است. همینطور یک فرد سالمند ممکن است آگاهی بیشتری از حوزه سلامت داشته باشد که این مسئله منجر به افزایش کمک به ارگانهای حوزه سلامت و یا تحقیقات پزشکی می گردد.
• تفاوت جنسیت در کمک به خیریه ها با در نظر گرفتن پارامتر تاهل :
وضعیت تاهل یکی از مهمترین فاکتورهایی است که در آنالیز جنسیت در کمکهای خیریه ای مورد توجه است. به طور کلی، الگوی کمک کردن به خیریه ها در زنان و مردان، قبل و بعد از ازدواج تغییر چندانی نمی کند. این مسئله نشان می دهد که تفاوتهای جنسیتی در کمک کردن مستقل از وضعیت تاهل است. هر چند که در کمک به نهادهای مذهبی و کمک به انجمنهای حمایت از حیوانات، تفاوت جنسیتی در افراد مجرد و متاهل اساسا متفاوت است ( بیش از 50% زنان مجرد در مقایسه با 30% مردان مجرد در تحقیق سال 2006 در آمریکا). در حالیکه مردان و زنان متاهل کمک تقریبا مشابهی به نهادهای مذهبی می کنند اما زنان مجرد نزدیک به دو برابر مردان مجرد به این دو نهاد کمک می کنند (البته در صورتی که پارامترهای درآمد، مذهب، ثروت و سطح تحصیلات مشابه باشد). همچنین بطور کلی افراد متاهل کمتر از افراد مجرد به سازمانهای حمایت از حیوانات کمک می کنند.
• تفاوت جنسیتی در مقدار کمک، با در نظر گرفتن وضعیت تاهل :
در حالیکه وضعیت تاهل تاثیر چندانی بر الگوی کمک کردن افراد ندارد، اما اثر آن بر روی مقدار کمک افراد بسیار قابل توجه است. بطوریکه مقادیر کمک بوسیله افراد متاهل بیشتر از افراد مجرد است. همچنین در بحث میزان کمک، زنان مجرد نه تنها بیشتر از مردان مجرد تمایل به کمک به خیریه ها دارند بلکه مقادیر بیشتری نیز کمک میکنند (البته در شرایط مالی برابر). در حالیکه تفاوت چندانی در مقادیر کمک بین زنان و مردان متاهل مشاهده نمی¬شود که این نشان میدهد که مردان بعد از ازدواج در نسبت با پیش از ازدواجشان، مقادیر بیشتری به خیریه ها کمک میکنند اما همانطور که قبلا عنوان شد در الگوی کمک کردن آنها به خیریه ها نسبت به قبل از ازدواج تغییر چندانی حاصل نمی شود.
• تفاوت جنسیتی در شرایط کمک با توجه به سن و سطح تحصیلات :
می دانیم که سطح درآمد و تحصیلات عوامل مهمی در کمک کردن هستند. زنان نیز در سه دهه گذشته از سطح تحصیلات و درآمد بیشتری در دنیا برخوردار شده اند. به عنوان مثال افراد زن شاغل در آمریکا که تحصیلات دانشگاهی داشتند از 11% در سال 1970 به 36% در سال 2008 افزایش یافته است. بنابراین انسان دوستی زنان با تغییر موقعیت اقتصادی و نقش اجتماعی شان در اغلب نقاط دنیا شکل ویژه ای به خود گرفته است. با وجود افزایش تمایل به کمک در اثر افزایش سطح تحصیلات بازهم تفاوت جنسیتی در کمک کردن به قوت خود باقیست. بطوریکه در همه سطوح تحصیلی، درصد کمک زنان بیشتر از مردان است.
همچنین در رابطه با شرایط سنی می توان مشاهده کرد که افراد در سنین 16 تا 25 سال کمتر از افراد 26 تا 35 سال کمک می کنند. ضمنا با افزایش سن افراد ،کمک به خیریه های کودکان کاهش و در عوض کمک به خیریه ها (نهادها)ی مذهبی افزایش می یابد. افزایش سن زنان آنها را بیشتر از مردان به کمک به نهادهای مذهبی ترغیب می کند.
در نهایت با توجه به نقش پررنگ تر زنان نسبت به مردان در فرآیند کمک کردن و مشارکت در خیریه ها، زنان از فواید این گونه مشارکتها از جمله معنا بخشیدن به زندگی خویش، تقویت حس مفید بودن، پاسخ به نیازهای درونی مبنی بر همدلی و کمک به دیگران و .... بهره بیشتری می برند. این مقاله را می¬توان با این پرسش به پایان برد که چگونه میتوان مکانیزم هایی که منجر به کمک کردن به دیگران می شود را در مردان فعال تر کرد تا آنان نیز از فواید آن بهره بیشتری ببرند و شرکت کردن در امور خیر در بستر جامعه گسترش بیشتری یابد.
منابع :
• Mesch, Debra J. et al. (2011), Gender differences in charitable giving, International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, Sect. Mark. 16: 342–355, Published online in Wiley Online Library
• Piper, Greg; Schnepf, Sylke V.(2007), Gender Differences in Charitable Giving, IZA DP No. 3242
* فعال فرهنگی
آخرین اخبار
