تا ١٦ روز دیگر دونالد ترامپ در کاخ سفید مستقر
خواهد شد و همین مساله نگرانی‌های بسیاری برای گروه‌های مختلف امریکایی
درخصوص یکی از مهم‌ترین مسائل سیاست خارجی امریکا یعنی آینده برجام ایجاد
کرده است. براساس شواهد و قرائن موجود، اظهارنظرها، بیانیه‌ها و مقالات
منتشرشده در امریکا، طیف وسیعی از نخبگان، اندیشمندان و نظریه‌پردازان و
همچنین تعداد زیادی از سیاستمداران امریکایی، توافق با ایران در موضوع
هسته‌ای را اقدامی مفید و متناسب با نگرانی‌هایی که به ظن آنها درباره
فعالیت‌های هسته‌ای ایران در امریکا وجود دارد، ارزیابی می‌کنند.
در واقع، در جامعه نخبگانی امریکا، در مورد روند مذاکرات هسته‌ای ایران و توافق حاصل از آن یعنی برنامه جامع اقدام مشترک، دو دیدگاه مختلف وجود دارد. یک گروه معتقد است هم اقدام امریکا در مذاکره با ایران بر سر موضوع هسته‌ای، عملی مثبت و مسوولانه بوده و هم نتیجه حاصل از آن، توانسته است نگرانی‌های ادعایی جامعه جهانی به ویژه امریکا را برطرف کند.
آنها مدعی هستند ایران در مسیر ساخت بمب اتمی قرار داشت و برجام با شیوه‌های مختلف و مکانیزم‌های متعدد توانسته است راه دستیابی تهران به بمب هسته‌ای را محدود کند. در مقابل این گروه، افراد دیگری هم هستند که معتقدند فرآیند دیپلماسی با ایران، هرچند اقدام لازمی بود – و در واقع اصل مذاکره را نفی نمی‌کنند – اما ادعا می‌کنند توافق هسته‌ای تهدید‌های ایران و نگرانی‌ها از فعالیت‌های هسته‌ای ایران را برطرف نکرده است. در واقع، این افراد می‌گویند ایران در مذاکرات هسته‌ای توانسته امریکا و گروه ١+٥ را فریب داده و همچنان خلأ‌هایی در برجام وجود دارد که ایران با استفاده از آن منفذها می‌تواند در زمان کوتاهی روند ساخت بمب اتمی را ادامه دهد. افراد وابسته به این گروه معتقدند که باید مجددا با ایران مذاکره شود یا آنکه اصلاحاتی عمیق و جدی در برجام ایجاد شود تا نگرانی‌های ادعایی‌شان برطرف شود.
البته این گروه در جامعه نخبگانی و سیاستمداران امریکایی در اقلیت هستند و در مجموع قریب به اتفاق امریکایی‌ها، اصل مذاکره با ایران و رسیدن به توافق و ظرفیت‌های نهفته در دیپلماسی را نفی نمی‌کنند. با این حال، موضوع مذاکرات هسته‌ای با ایران و نتیجه حاصل از آن، در امریکا به یک موضوع سیاسی و جناحی تبدیل شده است. دولت دموکرات امریکا به ریاست باراک اوباما در این مذاکرات مشارکت داشت و در به نتیجه رسیدن آن نقش داشته و به همین خاطر، دستیابی به توافق هسته‌ای را یک پیروزی و دستاورد برای خود قلمداد می‌کند و شخص اوباما نیز از آن به عنوان یک میراث نام برد. طبیعی نیز بود که حزب دموکرات و جریان‌های لیبرال از برجام حمایت و از آن برای پیروزی در انتخابات بهره‌برداری کنند. حزب رقیب یعنی جمهوریخواهان که از سال ٢٠١٤ گام‌های بلندی برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ٢٠١٦ برداشته بودند، ابتدا تلاش کردند روند مذاکرات هسته‌ای را متوقف یا کند ساخته و پس از آنکه در این امر موفق نشدند، در آن تردید وارد کرده و مدعی شدند که برجام، توافقی بی‌حاصل است و موجب شکست امریکا در مهار ایران هسته‌ای شده است.
این روند نشان می‌دهد، بخش عمده‌ای از اظهارات ضدبرجامی در امریکا در فضای هیجانی ناشی از انتخابات بیان شده و بی‌تردید اظهارات دونالد ترامپ، رییس‌جمهور منتخب امریکا و مشاوران و افراد نزدیک به او هم تحت تاثیر این فضا گفته شده است و احتمالا تا ٢٠ ژانویه – یعنی زمان در اختیار گرفتن قدرت به صورت رسمی – ادامه می‌یابد. ترامپ در دوران مبارزات انتخاباتی علیه برجام سخنان زیادی گفته است اما هم‌اینک مشخص نیست که او به عنوان رییس‌جمهور چه دیدگاهی درباره آن دارد و می‌خواهد چه روندی را درباره توافق هسته‌ای ادامه دهد. نگرانی‌های عمیقی از نحوه عمل او وجود دارد. این نگرانی‌ها نیز مختص به جامعه نخبگانی امریکا نیست. اروپایی‌ها، چینی‌ها و روس‌ها و به عبارت دیگر، دیگر شرکای برجام و حتی دیگر بازیگران و کشورهای دنیا نیز منتظر و هراسان از نحوه رویارویی دولت آتی امریکا در قبال برجام هستند. این نگرانی در سطح جهانی وجود دارد که ترامپ این توافق چند جانبه را که مورد حمایت جامعه جهانی است و ضمانت قطعنامه شورای امنیت را هم دارد، مورد خدشه قرار داده و زیرپا بگذارد.
به همین خاطر نیز مشاهده می‌کنیم پس از آنکه مشخص شد ترامپ پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری شده است و حتی در زمانی که معلوم شد شانس برای پیروزی بیش از پیش شده است، مقامات رسمی و بلندپایه چه در داخل و چه در خارج از امریکا، هشدارهای متعددی به اشکال و انحای مختلف از طریق مقالات، سخنرانی، مصاحبه و... درخصوص عدم خدشه وارد کردن به برجام داده شده است تا برجام با خطری احتمالی از سوی امریکا روبه‌رو نشود. در جدیدترین این اقدامات، نامه ٣٧ دانشمند که شامل صاحبان جایزه نوبل، مشاوران علمی سابق کاخ سفید و متخصصان تولید تسلیحات هسته‌ای هستند، خطاب به ترامپ منتشر شده و از او خواسته‌اند تا نسبت به برجام وفادار باشد و خدشه‌ای به آن وارد نکند. این نامه و آن هشدارها می‌تواند تاثیرگذار باشد زیرا دولت آتی امریکا فارغ از افکارعمومی و حساسیت‌های جهانی نیست و این نامه و هشدارهایی از این دست می‌تواند بازدارنده باشند به خصوص آنکه، این نامه از سوی سیاستمداران و کارشناسان سیاسی نگاشته و مورد نقد و بررسی قرار نگرفته بلکه توسط متخصصان فنی نوشته شده است.
در صورتی که ترامپ و دولت او بخواهند هشدارهایی از این دست را نادیده بگیرند، از سوی دانشمندان و کارشناسان این امور به خصوص کسانی که در امور فنی متخصص هستند، مورد نقد قرار می‌گیرند و ترامپ را مجبور به پاسخگویی می‌کنند که این مساله می‌تواند هزینه سنگینی برای دولت او باشد.
*امیرعلی ابوالفتح
در واقع، در جامعه نخبگانی امریکا، در مورد روند مذاکرات هسته‌ای ایران و توافق حاصل از آن یعنی برنامه جامع اقدام مشترک، دو دیدگاه مختلف وجود دارد. یک گروه معتقد است هم اقدام امریکا در مذاکره با ایران بر سر موضوع هسته‌ای، عملی مثبت و مسوولانه بوده و هم نتیجه حاصل از آن، توانسته است نگرانی‌های ادعایی جامعه جهانی به ویژه امریکا را برطرف کند.
آنها مدعی هستند ایران در مسیر ساخت بمب اتمی قرار داشت و برجام با شیوه‌های مختلف و مکانیزم‌های متعدد توانسته است راه دستیابی تهران به بمب هسته‌ای را محدود کند. در مقابل این گروه، افراد دیگری هم هستند که معتقدند فرآیند دیپلماسی با ایران، هرچند اقدام لازمی بود – و در واقع اصل مذاکره را نفی نمی‌کنند – اما ادعا می‌کنند توافق هسته‌ای تهدید‌های ایران و نگرانی‌ها از فعالیت‌های هسته‌ای ایران را برطرف نکرده است. در واقع، این افراد می‌گویند ایران در مذاکرات هسته‌ای توانسته امریکا و گروه ١+٥ را فریب داده و همچنان خلأ‌هایی در برجام وجود دارد که ایران با استفاده از آن منفذها می‌تواند در زمان کوتاهی روند ساخت بمب اتمی را ادامه دهد. افراد وابسته به این گروه معتقدند که باید مجددا با ایران مذاکره شود یا آنکه اصلاحاتی عمیق و جدی در برجام ایجاد شود تا نگرانی‌های ادعایی‌شان برطرف شود.
البته این گروه در جامعه نخبگانی و سیاستمداران امریکایی در اقلیت هستند و در مجموع قریب به اتفاق امریکایی‌ها، اصل مذاکره با ایران و رسیدن به توافق و ظرفیت‌های نهفته در دیپلماسی را نفی نمی‌کنند. با این حال، موضوع مذاکرات هسته‌ای با ایران و نتیجه حاصل از آن، در امریکا به یک موضوع سیاسی و جناحی تبدیل شده است. دولت دموکرات امریکا به ریاست باراک اوباما در این مذاکرات مشارکت داشت و در به نتیجه رسیدن آن نقش داشته و به همین خاطر، دستیابی به توافق هسته‌ای را یک پیروزی و دستاورد برای خود قلمداد می‌کند و شخص اوباما نیز از آن به عنوان یک میراث نام برد. طبیعی نیز بود که حزب دموکرات و جریان‌های لیبرال از برجام حمایت و از آن برای پیروزی در انتخابات بهره‌برداری کنند. حزب رقیب یعنی جمهوریخواهان که از سال ٢٠١٤ گام‌های بلندی برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ٢٠١٦ برداشته بودند، ابتدا تلاش کردند روند مذاکرات هسته‌ای را متوقف یا کند ساخته و پس از آنکه در این امر موفق نشدند، در آن تردید وارد کرده و مدعی شدند که برجام، توافقی بی‌حاصل است و موجب شکست امریکا در مهار ایران هسته‌ای شده است.
این روند نشان می‌دهد، بخش عمده‌ای از اظهارات ضدبرجامی در امریکا در فضای هیجانی ناشی از انتخابات بیان شده و بی‌تردید اظهارات دونالد ترامپ، رییس‌جمهور منتخب امریکا و مشاوران و افراد نزدیک به او هم تحت تاثیر این فضا گفته شده است و احتمالا تا ٢٠ ژانویه – یعنی زمان در اختیار گرفتن قدرت به صورت رسمی – ادامه می‌یابد. ترامپ در دوران مبارزات انتخاباتی علیه برجام سخنان زیادی گفته است اما هم‌اینک مشخص نیست که او به عنوان رییس‌جمهور چه دیدگاهی درباره آن دارد و می‌خواهد چه روندی را درباره توافق هسته‌ای ادامه دهد. نگرانی‌های عمیقی از نحوه عمل او وجود دارد. این نگرانی‌ها نیز مختص به جامعه نخبگانی امریکا نیست. اروپایی‌ها، چینی‌ها و روس‌ها و به عبارت دیگر، دیگر شرکای برجام و حتی دیگر بازیگران و کشورهای دنیا نیز منتظر و هراسان از نحوه رویارویی دولت آتی امریکا در قبال برجام هستند. این نگرانی در سطح جهانی وجود دارد که ترامپ این توافق چند جانبه را که مورد حمایت جامعه جهانی است و ضمانت قطعنامه شورای امنیت را هم دارد، مورد خدشه قرار داده و زیرپا بگذارد.
به همین خاطر نیز مشاهده می‌کنیم پس از آنکه مشخص شد ترامپ پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری شده است و حتی در زمانی که معلوم شد شانس برای پیروزی بیش از پیش شده است، مقامات رسمی و بلندپایه چه در داخل و چه در خارج از امریکا، هشدارهای متعددی به اشکال و انحای مختلف از طریق مقالات، سخنرانی، مصاحبه و... درخصوص عدم خدشه وارد کردن به برجام داده شده است تا برجام با خطری احتمالی از سوی امریکا روبه‌رو نشود. در جدیدترین این اقدامات، نامه ٣٧ دانشمند که شامل صاحبان جایزه نوبل، مشاوران علمی سابق کاخ سفید و متخصصان تولید تسلیحات هسته‌ای هستند، خطاب به ترامپ منتشر شده و از او خواسته‌اند تا نسبت به برجام وفادار باشد و خدشه‌ای به آن وارد نکند. این نامه و آن هشدارها می‌تواند تاثیرگذار باشد زیرا دولت آتی امریکا فارغ از افکارعمومی و حساسیت‌های جهانی نیست و این نامه و هشدارهایی از این دست می‌تواند بازدارنده باشند به خصوص آنکه، این نامه از سوی سیاستمداران و کارشناسان سیاسی نگاشته و مورد نقد و بررسی قرار نگرفته بلکه توسط متخصصان فنی نوشته شده است.
در صورتی که ترامپ و دولت او بخواهند هشدارهایی از این دست را نادیده بگیرند، از سوی دانشمندان و کارشناسان این امور به خصوص کسانی که در امور فنی متخصص هستند، مورد نقد قرار می‌گیرند و ترامپ را مجبور به پاسخگویی می‌کنند که این مساله می‌تواند هزینه سنگینی برای دولت او باشد.
*امیرعلی ابوالفتح
منبع: روزنامه اعتماد
آخرین اخبار
