سفارش یک مرجع تقلید به مردم تهران

به گزارش صدای ایران، مردم تهران گاهی فراموش می کنند که در جوار حرم یکی از دوستان واقعی ائمه (ع) زندگی می کنند و مرحوم آیت الله بهجت سفارش می کرد تهرانی ها هفته ای یک بار به زیارت حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) بروند.

چند سالی است که سالروز میلاد حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در قالب هفته بزرگداشت در قبله تهران برگزار می شود تا مردم با ابعاد شخصیت علمی و دینی این دوست واقعی ائمه معصومین(ع) بیشتر آشنا شوند.

در واقع چهارم ربیع الثانی سالروز تولد حضرت عبدالعظیم حسنی است که به روایتی در سال ۱۷۳ هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشود، ولی آستان حضرت عبدالعظیم برنامه های مفصلی برای این هفته درنظر گرفته است.
کنیه حضرت عبدالعظیم «ابوالقاسم» بود و نسبش با چهار واسطه به امام حسن مجتبی (ع) می رسید و به همین دلیل او را عبدالعظیم حسنی نامیدند.
این دانشمند بزرگ شیعه در طول حیات خود یعنی در عمر ۷۹ ساله خود توانست محضر امام هفتم تا امام هادی (ع) را درک کند و بهره های علمی و معنوی از آن بزرگواران برچیند و احادیث بسیاری را از آنان برای شیعیان و پیروان راستین ائمه معصومین (ع) روایت کند.
شخصیت علمی و مورد اعتماد عبدالعظیم به گونه ای است که گاهی امام هادی (ع) شیعیان را راهنمایی می کردند تا سوالات و مشکلات خود را از این دانشمند بپرسند.
یکی از امتیازات این دانشمند متقی، تواضع و فروتنی نسبت به ائمه معصومین (ع) بود، به گونه ای که یک بار خدمت امام هادی (ع) رسید و عقاید دینی خود را بر آن حضرت عرضه کرد و امام نیز او را تایید کرده و در شان عبدالعظیم فرمود «انت ولینا حقا» یعنی تو دوست واقعی ما هستی.
زمانی که امام رضا (ع) در مدینه به سر می برد، این امکان برای حضرت عبدالعظیم (ع) فراهم بود تا به محضر آن حضرت برسد و پس از شهادت آن امام یعنی در دوران امامت امام جواد (ع) که در مدینه به سر می بردند، این توفیق همچنان برای حضرت عبدالعظیم (ع) فراهم بود تا با آن حضرت دیدار داشته باشد و از دانش آن بزرگوار، بهره گیرد و گاهی نیز سوالات خود را به صورت نامه از امام می پرسید و جواب مکتوب از امام دریافت می کرد.
شاید بتوان گفت سرشارترین و حساس ترین مقطع حیات حضرت عبدالعظیم، دوران امام هادی (ع) بود. گرچه امام دهم (ع) بخشی از عمر خویش را در یک منطقه حفاظت شده نظامی و تحت نظر، در سامرا گذراند و در آن دوران امکان ارتباط شیعیان با آن حضرت، کمتر و با مشکلاتی همراه بود؛ اما عبدالعظیم حسنی (ع) در همان زمان نیز به محضر امام هادی(ع) می رسید و از او رهنمود می گرفت.
زمانی که این شیفته اهل بیت (ع) در سامرا به خدمت امام هادی (ع) می رسید و از محضرش استفاده می کرد؛ جاسوسان خلیفه ارتباط ایشان را با امام هادی (ع) گزارش نمودند و در پی آن، خلیفه دستور تعقیب و دستگیری وی را صادر کرد و لذا حضرت عبدالعظیم برای مصون ماندن از خطر خلیفه عباسی، خود را از چشم ماموران پنهان می کرد و در شهرهای مختلف به صورت ناشناس، رفت و آمد می کرد و این وضع ادامه داشت تا این که به شهرری رسید.
وی به صورت یک مسافر ناشناس، وارد ری شد و در محله ساربان در کوی «سکه الحوالی» به منزل یکی از شیعیان رفت. مدتی در زیرزمین آن خانه به سر می برد و مردم از حضورش بی خبر بودند و تنها افراد انگشت شماری از شیعیان او را می شناختند و از حضورش در آن محله، مطلع بودند که آنان هم می کوشیدند که این خبر، فاش نشود تا خطری جان ایشان را تهدید نکند اما با گذشت زمان، افراد بیشتری حضرت عبدالعظیم (ع) را می شناختند و به خانه اش رفت و آمد می کردند تا از علوم و روایاتش بهره گیرند.
حضرت عبدالعظیم (ع) پس از سال ها مجاهدت در راه نشر معارف دین در پانزدهم شوال سال ۲۵۲ هجری قمری وفات یافت و در منطقه ری به خاک سپرده شد.

** مقام علمی حضرت عبدالعظیم
شخصیت بزرگی همچون حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) روایتگر سخنان چهار امام معصوم(ع) بوده و دانشمندان به اعتبار سخن او احادیثی را از ائمه معصومین(ع) نقل کرده اند ولی اهمیت مقام علمی او زمانی بیشتر جلوه می کند که امام معصوم(ع) شیعیان را برای گرفتن پاسخ های سوالات خود به او ارجاع می دهد.
حجت الاسلام حسن عامری پژوهشگر مذهبی به ایرنا گفت: با توجه به این که حضرت عبدالعظیم محضر چهار معصوم یعنی امام کاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادی (ع) را درک کرده و روایات مفصلی را از این بزرگواران نقل کرده که این روایات، دائره المعارف بزرگی از معارف اسلامی را در بخش های تفسیری، فقهی و معارفی دربرمی گیرد.
وی از حضرت عبدالعظیم به عنوان یک محدث علیم یاد کرد و گفت:‌ در میان محدثان، کسانی وجود داشتند که نقل روایت به الفاظ می کردند ولی ممکن بود خود از معانی آن بهره ای نبرند یا کم بهره ببرند اما حضرت عبدالعظیم حسنی در میان محدثان، شهره به این نام بود و علم فراوانی در مباحث تفسیری، فقهی و سایر معارف دینی داشت.
برخی از اندیشمندان، حضرت عبدالعظیم حسنی را به دلیل جایگاه بالای علمی به عنوان یاران خاص امام رضا(ع) می دانند.
حجت الاسلام محمد اخوان گفت: حضرت عبدالعظیم از جمله شخصیت های بزرگی دینی است و بنابر روایاتی از اصحاب خاص امام رضا (ع) بوده است که از جمله می توان به روایتی از شیخ صدوق اشاره کرد که «شخصی خدمت امام هادی(ع) رسید و آن حضرت پرسید کجا بودی و هنگامی که این شیعه عرض کرد برای زیارت امام حسین(ع) آمده بودم، امام هادی(ع) فرمود اگر مزار عبدالعظیم را که نزد شماست زیارت می کردید، مانند آن بود که به زیارت امام حسین (ع) رفته باشید.»
وی همچنین گفت: یکی از شیعیان خدمت امام هادی (ع) رسید و مساله ای را مطرح کرد و امام فرمود هر زمانی که در مسائل دینی به مشکلی برخورد کردی؛ از عبدالعظیم سوال کن و سلام مرا به او برسان.
مقام علمی حضرت عبدالعظیم به اعتقاد برخی صاحبنظران تا جایی است که از وی به عنوان پایه گذار انقلاب فرهنگی و علمی در ری یاد می کنند.
حجت الاسلام عامری گفت: پس از ورود حضرت عبدالعظیم به ری، یک انقلاب بزرگ فرهنگی و علمی ایجاد شد و گرچه او به صورت مخفیانه وارد ری شد و کسی از وجودش اطلاع نداشت ولی شاگردان مکتب تشیع به محضر این دانشمند می رسیدند و در همان مدت کم از وجود وی استفاده می کردند.
وی افزود: به جز ورود امام رضا (ع) به طوس که بحثی جداگانه را می طلبد، ورود حضرت عبدالعظیم حسنی به ری، وارد شدن «احمد بن موسی(ع)» معروف به شاهچراغ و حضرت معصومه(س) به شهرهای شیراز و قم معنای خاصی دارد و در واقع می توان گفت وجود این سه بزگوار سبب شروع یک انقلاب شیعی در میان مردم ایران شد.
این استاد حوزه اضافه کرد: گرچه به گفته برخی مورخان، در دوران صفویه زحمات زیادی برای تشیع کشیده شد، اما اصل تشیع در ایران به واسطه مجاهدت ها و تلاش های این سه بزرگوار بوده است و نیز گرچه آنها مدت کمی را در ایران بودند اما برکات وجودی این سه بزگوار سبب شد که کشور شیعی داشته باشیم که اینک نظر دنیا را به خود جلب کرده است.

** مروری بر حدیث عرض دین
در روایتی آمده است که حضرت عبدالعظیم می‏گوید: به خدمت آقایم امام هادی(ع) رسیدم. پس چون چشمش به من افتاد، فرمود «آفرین بر تو ای ابوالقاسم! تو به درستی دوست ما هستی».
عبدالعظیم سپس از امام(ع) خواست تا دینش را بر آن حضرت عرضه کند تا اگر مورد رضایت امام(ع) است، تا زمانی که خدا را ملاقات کند یعنی تا هنگام مرگ بر آن ثابت قدم بماند و امام از او خواست تا دینش را بیان کند.
آنگاه این دانشمند به بیان اصول اعتقادی خود و مسائلی در باب توحید، نبوت، امامت و معاد پرداخت و امام هادی(ع) خطاب به او فرمود: ای اباالقاسم! قسم به خدا، مطالبی که گفتی، دین خدا است که برای بندگانش برگزیده است، پس بر آن پایدار باش! خداوند تو را بر اعتقاد ثابت در دنیا و آخرت پایدار کند.
این برخورد و رفتار حضرت عبدالعظیم حسنی با امام هادی(ع) محکی برای هر مسلمان است تا دین و اصول اعتقادی خود را مرور کرده و تلاش نماید تا آخر بر این اصول پایدار بماند و برخی معتقدند حدیث عرض دین باعث عظمت بیشتر و شخصیت حضرت عبدالعظیم شد.

حجت الاسلام محمد اخوان درباره جایگاه عبدالعظیم حسنی(ع) به ایرنا گفت: آن چیزی که باعث شد حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) مقامی رفیع و بلند داشته باشد؛ حدیث معروف عرض دین ایشان است که دین خود را به امام زمان یعنی امام هادی(ع) عرضه کرد تا دچار انحراف در دین نشود.

این پژوهشگر مذهبی افزود: اگر کسی اعتقاد صحیحی داشته باشد؛ این اعتقاد سرمایه دنیوی و آخرتی او محسوب می شود و بر همین اساس اگر این عقیده، فاسد باشد برای صاحب این اعتقاد، تاثیر منفی در دنیا و آخرت خواهد داشت.

گرچه حضرت عبدالعظیم با حدیث عرض قصد داشت تا ایمان خود را محک زند و اعتقادات خود را محکمتر کند ولی این کار عبدالعظیم حکایت از ولایت پذیری او دارد.

حجت الاسلام حسن عامری استاد حوزه حضرت عبدالعظیم گفت: حدیث عرض دین نشانگر عمق بینش حضرت عبدالعظیم به ائمه معصومین(ع) است و به همین دلیل امام هادی(ع) از او به عنوان دوست و ولی یاد کرد و فرمود «انت ولینا حقا» که نشان از گرایش و بینش آن حضرت داشت.

وی افزود: هنگامی که آن حضرت خدمت امام هادی (ع) رسید و همه معارف دین اعم از توحید، نبوت و امامت را بیان کرد، در واقع با این کار خود خواست تا همه مردم به ویژه سادات حسنی و حسینی بدانند که او به تعبیر ما مرید امام است و هرگز از ولایت دست برنداشته که این مساله ویژگی بسیار بزرگی برای حضرت عبدالعظیم داد.

عامری اضافه کرد: حضرت عبدالعظیم یک مرید تام است و متاسفانه در زمان حاضر بعضی افراد به این مساله توجه ندارند در واقع مرید بودن و مطیع تام بودن را از دست داده اند ولی این موضوع در حضرت عبدالعظیم به عنوان فردی که مسایل سیاسی را دنبال می کرد، به صورت کامل و جامع دیده می شود و این مساله سبب شد تا توطئه های زیادی که برای ایجاد اختلاف میان سادات حسنی و حسینی طراحی شده بود، خنثی شود.

عامری همچنین به توطئه های دشمنان اشاره کرده و گفت: دشمنان اهل بیت(ع) از زمان زید فرزند امام سجاد(ع) با تقسیم بندی سادات به سادات حسنی و سادات حسینی، شکافی را در میان اهل بیت(ع) به وجود آوردند و طی تاریخ سعی کردند با ایجاد این شکاف در میان اهل بیت(ع) نیز اختلاف ایجاد کنند.

وی افزود: در زمان حضرت عبدالعظیم، به دلیل ویژگی های آن حضرت و ویژگی های خاصی که میان سادات حسنی وجود داشت، فشارهای زیادی را وارد کردند و دسیسه های مختلفی را به وجود آوردند که این دسیسه ها شامل تهمت به عبدالعظیم مبنی بر توطئه چینی در مورد اهل بیت(ع) و تهمت به اهل بیت(ع) مبنی بر دسیسه کردن نسبت به سادات حسنی بود ولی ارادت کامل عبدالعظیم به اهل بیت(ع)، سبب خنثی شدن توطئه های دشمن شد.

اخوان نیز به فاصله سنی امام دهم(ع) و حضرت عبدالعظیم اشاره کرد و گفت: یکی از علت های عظمت شخصیت عبدالعظیم (ع) این است که وی خاضعانه دین خود را به امام هادی (ع) که از نظر سنی بزرگتر از آن حضرت بوده، عرضه می کند و زمانی که امام(ع) عقاید عبدالعظیم را درباره توحید، معرفت خدا، نبوت، معاد، سووال قبر، بهشت و جهنم، میزان و صراط، معراج، ولایت ائمه اطهار و شناخت حجت خدا می شنود، برای وی دعا می کند و از خدا می خواهد که او را در اعتقادات خود ثابت قدم بدارد.

حدیث عرض دین درسی برای تمام شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) است تا از گزند شبهات و عقاید انحرافی دشمنان مصون مانده و خود را از این راه بیمه کنند.

** سفارش امام رضا (ع) از زبان حضرت عبدالعظیم
روزی امام رضا (ع) به حضرت عبدالعظیم فرمود: ای عبدالعظیم! سلام مرا به دوستانم برسان و به آنان بگو که شیطان را به خودشان راه ندهند. آنان را به راست گویی و امانت داری و سکوت و ترک مجادله در کارهای بیهوده و دیدار از همدیگر و توجه به یکدیگر دستور بده. چرا که اینها مایه نزدیک شدن به من است.

علی بن موسی الرضا (ع) افزودند: هرگز خودتان را مشغول دشمنی با یکدیگر نکنید. من با خود پیمان بسته ام که هرکسی چنین کند و یکی از دوستانم را به خشم آورد، از خدا بخواهم که او را در دنیا به شدیدترین صورت عذاب کند و در آخرت نیز چنین کسی را از زیان کاران قرار دهد.

** شهرری، مرکز حدیث شناسی
شهرری که به قبله تهران معروف است در گذر تاریخ، فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته ولی آنچه که موجب معروف شدن این شهر در میان شیعیان جهان شده، وجود مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی در این شهر است و برخی معتقدند به برکت این دانشمند بزرگ جهان تشیع، شهرری به یک مرکز حدیث شناسی تبدیل شده است.

حجت الاسلام مرتضی چیت سازیان استاد حوزه و دانشگاه به خبرنگار معارف ایرنا گفت: حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) مایه برکت شهرری بوده و به همین جهت این شهر در طول تاریخ به عنوان یک مرکز حدیث شناسی مطرح بوده است.

وی اظهار داشت: مرحوم کلینی، شیخ صدوق و بسیاری از بزرگانی که در شهرری مدفون هستند و یا دانشمندانی که مدتی را در این شهر گذرانده اند؛ در زمینه حدیث شناسی فعالیت داشتند.

این استاد دانشگاه با اشاره به این که حضرت عبدالعظیم راوی حدیث از چهار امام معصوم(ع) بوده؛ اضافه کرد: روایات حضرت عبدالعظیم مورد قبول همه علمای شیعه و حدیث شناسان است.

وی تاسیس دانشگاه علوم حدیث در شهرری را به سبب جایگاه شهرستان ری در حدیث شناسی در سطح کشور دانست و آن را یکی از برکات وجود حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در شهرری دانست.

حضرت عبدالعظیم بنا به نقلی بر اثر بیماری در سال ۲۵۲ هجری قمری در سن ۷۹ سالگی در پانزدهم شوال چشم از جهان فرو بست و در شهرری به خاک سپرده شد؛ بارگاهی که اینک زیارتگاه شیعیانی است که از گوشه و کنار جهان بر اساس روایت «من زار عبدالعظیم بری کمن زار الحسین بکربلا»، زائر این حرم می شوند و مردم تهران نیز که در ایام اربعین از کاروان پیاده روی نجف تا کربلا جا می مانند، دل های خود را با زیارت حرم حضرت عبدالعظیم التیام می بخشند.

** سفارش آیت الله بهجت به مردم تهران
حجت‌ الاسلام علی بهجت فرزند مرحوم آیت الله محمدتقی بهجت ضمن بیان خاطره ای درباره زیارت حرم حضرت عبدالعظیم گفت: در مسافرت‌هایی که همراه آقا از تهران می‌گذشتیم، اصرار داشتند که به حرم حضرت عبدالعظیم مشرف شوند، هم در مسیر رفت و هم در بازگشت.

وی افزود: از جمله در سفر به مشهد مقدس اصرار داشتند که بر سر راه باید به حرم حضرت عبدالعظیم برویم و می‌فرمود «اگر اهل تهران هفته‌ای یک مرتبه به زیارتش نروند، جفا کرده‌اند».